‘Yılın Kelimesi’ (Word of the Year) Nedir?
Oxford Sözlüğü, 2004 yılından itibaren her yıl dünya genelindeki sosyal, kültürel ve politik değişimlerin yansımalarını ifade eden kelimeler seçiyor ve ilan ediyor.
Bu seçim; dilbilimciler, editörler ve Oxford Languages uzmanları tarafından Oxford English Corpus kullanılarak milyonlarca kelime ve terim arasından, yıl boyunca dildeki kullanım değişimleri analiz edilerek, veriler ve tartışmalar sonucunda belirleniyor. Son yıllarda seçimde halk oylaması da yapılıyor.
Geçmiş Yılların Kelimeleri
Dilin o yıl nasıl değiştiğini ve toplumsal eğilimleri yansıtmayı hedefleyerek seçilen yılın kelimeleri:
- Chav (İngiliz alt kültürüne dair, aşağılayıcı bir ifade), 2004
- Podcast (ABD) & Sudoku (İngiltere), 2005
- Carbon-neutral (Karbon Nötr) (ABD) & Bovvered (İngiltere), 2006
- Locavore (ABD) & Carbon footprint (Karbon ayak izi) (İngiltere), 2007
- Hypermiling (ABD) & Credit Crunch (İngiltere), 2008
- Unfriend (ABD) & Simples (İngiltere), 2009
- Refudiate (ABD) & Big Society (İngiltere), 2010
- Squeezed Middle, 2011
- GIF (ABD) & Omnishambles (İngiltere), 2012
- Selfie, 2013
- Vape, 2014
- 😂 (İlk kez bir emoji Yılın Kelimesi olarak seçilmiştir), 2015
- Post-truth, 2016
- Youthquake, 2017
- Toxic, 2018
- Climate emergency, 2019
- ‘Benzeri görülmemiş bir yılın sözcükleri’ açıklamasıyla kelimeler listesi açıklanmıştır, 2020
- Vax, 2021
- Goblin Mode (Halk oylamasıyla seçilen ilk kelime), 2022
- Rizz, 2023
Brain Rot, 2024
Bu yıl 3 Aralık’ta duyurulan yılın kelimesi, Brain Rot oldu.
Türkçeye ‘Beyin Çürümesi’ olarak çevrilebilecek olan kavram, genellikle bir kişinin sürekli olarak düşük kaliteli, tekrarlayan, yüzeysel veya zaman alıcı içeriklere maruz kalması sonucunda zihinsel yorgunluk, dikkat dağınıklığı ve düşünsel kapasitesinde bir gerileme yaşaması durumunu ifade ediyor.
Brain Rot, düşük kaliteli veya önemsiz (zorunlu olmayan) içeriklerin aşırı tüketiminin bir sonucu olarak kişinin zihinsel veya entelektüel durumunun bozulması olarak da tanımlanıyor.
Yılın kelimesi seçilen terim, sosyal medya çağında yeni bir anlam kazanarak, özellikle çevrimiçi içeriklerin zihinsel etkileri konusundaki endişeleri yansıtıyor.
Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması
Brain Rot ifadesinin kökeni tam olarak bilinmese de metaforik anlamda, beynin fiziksel bir bozulma yaşıyormuş gibi hissettirmesi durumunu tarif etmek için kullanılmıştır. İlk olarak, alkol ve uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıkların veya düşük kaliteli medya tüketiminin zihinsel sağlığa etkilerini tanımlamak için gündeme getirilmiştir.
İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte sosyal medya platformlarında zaman kaybı yaratan, anlamsız veya sürekli tekrarlayan içeriklere maruz kalma artmıştır. Bu durum, “brain rot” teriminin popülerleşmesine neden olmuştur. Özellikle 2000’lerin sonlarına doğru Reddit, Tumblr ve Twitter gibi platformlarda bu terim mizahi bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
Son yıllarda ise, genellikle TikTok gibi kısa video formatlı platformlarda düşük kaliteli içerik tüketiminin neden olduğu zihinsel tükenmişlik hissini tarif etmek için kullanılmıştır.
Aynı zamanda hayran toplulukları (fandom) arasında bir dizi, kitap, oyun ya da film hakkında aşırı düşünmenin ve başka bir şeye odaklanamamanın mizahi bir ifadesi olarak da kullanılmaktadır.
Thoreau
Henry David Thoreau, 1854 yılında yayımlanan Walden isimli eserinde ‘brain rot’ kavramına atıfta bulunmuştur.
Thoreau, insanın zihinsel olarak bozulmasını metaforik bir şekilde tarif etmek için bu ifadeyi kullanmıştır. Bugüne geldiğimizde ise, daha çok sosyal medya ve düşük kaliteli dijital içeriklerin etkilerini tanımlamak için kullanılmaya başlanmıştır.
Oxford Languages başkanı Casper Grathwohl, 2023 ile 2024 yılları arasında kullanım sıklığı %230 oranında artan terimin, dijital yaşamın olumsuz etkilerine yönelik farkındalık yarattığını ve modern kültürel tartışmalara önemli bir katkı sunduğunu ifade etmiştir.
Değerlendirme ve Eleştiriler
Brain Rot ifadesinin yılın kelimesi seçilmesi, hem dijital yaşamın zihin hem de teknolojinin insan davranışları üzerindeki etkileri ile ilgili tartışmalara yeni bir boyut kazandırmıştır.
Oxford Languages başkanı Casper Grathwohl, terimin “insanlığın teknolojiyle ilişkisini ve boş zamanlarımızı nasıl geçirdiğimizi sorguladığını” belirtmiştir.
Bazı eleştirmenler, kavramın, bireylerin ekran kullanımını sınırlandırmaya yönelik farkındalık yaratabileceğini savunurken bazıları bunu abartılı bir yaklaşım olarak değerlendirmiştir.
Brain Rot Nasıl Gözlemlenebilir?
- Sık sık kısa ve yüzeysel içeriklere maruz kalmak, derin düşünme kapasitesini zayıflatarak odaklanma sorunlarına sebep olabilir.
- Bilişsel yavaşlama, yani zihinsel berraklıkta azalma, hızlı problem çözme yeteneğinde düşüş görülebilir.
- Düşük kaliteli içeriklere geri dönme arzusu gibi bağımlılık benzeri davranışlar gözlemlenebilir.
- Brain Rot yaşamamak için dijital detoks yapabilir, kaliteli içerik tüketimine yönelebilir, mindfulness çalışmalarına ve dijital olmayan aktivitelere yönelebilirsiniz.
10 Maddede Kötü Haber Bağımlılığı (Doomscrolling / Doomsurfing) Nedir? ve 2000’li Yılların Endişesi: FOMO ya da Kaçırma Korkusu içeriklerimiz de ilginizi çekebilir.
