Sanat ve Güzel Sanatlar Nedir?
Sanat dalları ile ilgili sınıflandırmalara değinmeden önce, sanat ve güzel sanatlar kavramlarını tanımlamanın daha doğru olacağını düşünüyoruz.
Türk Dil Kurumu’nun tanımına göre sanat; bir duygu, tasarı, güzellik, ve benzerlerinin anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılıktır. Güzel sanatlarsa; edebiyat, müzik, resim, heykel, mimarlık, tiyatro ve benzeri insanda hayranlık ve coşku uyandıran sanatlardır.
Genel bir ifadeyle sanat; duygu, düşünce, hayal gücü ve yaratıcılığın farklı tekniklerle dışavurumu olarak tanımlanabilse de, kabul edilen kesin bir tanımı mevcut değildir.
Sanat Dalları ve Çeşitleri Nelerdir?
Sanat, pratik ve güzel sanatlar olarak ikiye ayrılıyor.
Pratik ya da endüstriyel sanatları, zanaat olarak da isimlendiriyoruz.
Pratik sanatlar, estetik kaygıdan ziyade günlük hayatı kolaylaştırmak amacıyla yapılan ve el becerisi isteyen işlerdir.
Marangozluk, duvarcılık, çinicilik ve dokumacılık gibi ustalık gerektiren ve eğitimin usta-çırak ilişkisiyle aktarıldığı alanlar zanaattır.
Zanaat ile Güzel Sanatlar Arasındaki Benzerlik ve Farklar
- İkisinin de temelinde bir tasarım ve ulaşılmak istenen bir amaç vardır.
- Yaratıcılık sanatın olmazsa olmazıyken zanaat için şart değildir.
- Sanat eserlerinde, genellikle, estetik kaygılar ön plandadır. Zanaatta ise, fayda.
- Zanaatta, maddi bir kaygıyla ve para kazanmak amacıyla üretim yapılırken sanatta çoğu zaman maddi kaygılar düşünülmez.
- Her sanat eseri benzersiz ve tektir. Zanaatta ise, üretilen eserler birbirinin aynısı ya da benzeri olabilir.
Güzel Sanatlar
Ortaçağ’da güzel sanatlar içinde 10 sanat dalı yer alıyordu: Dilbilgisi, sözdizimi, güzel konuşma bilimi, belagat, matematik, istatistik, felsefe, musiki, geometri, astronomi. Zaman içerisinde bunların bir kısmı bilim dalları arasına girdi ve güzel sanatlardan çıkartıldı.
Güzel Sanat Dalları – Geleneksel Sınıflandırma
Geleneksel sınıflandırmada belirleyici unsur, sanat dalının hitap ettiği duyudur. Buna göre, güzel sanat dalları 3’e ayrılır.
- Görsel ya da Plastik Sanatlar: Şekle ve hacme dayanır. Zamanla çeşitlense ve değişse de genel olarak balmumu, alçı, taş, çamur, mermer gibi materyaller kullanılır.
Heykel, mimari ve resim görsel sanattır.
- İşitsel ya da Fonetik Sanatlar: Ses ve söz kullanılan sanat dalıdır. Duyma duyumuza hitap eder.
Müzik ve edebiyat işitsel sanat dalı içinde sayılmaktadır.
- Ritmik Dramatik Sanatlar: Karma sanat olarak da isimlendirilebilir. Harekete biçim veren sanat dalıdır. Hem işitsel hem de görsel unsurlar yer almaktadır.
Opera, tiyatro, sinema, pantomim ve dans dramatik sanat dalı içindedir.
Güzel Sanat Dalları – Çağdaş Sınıflandırma
Çağdaş sınıflandırmada belirleyici unsur, sanat dalının niteliği ve kullanılan tekniklerdir. Bu yüzden, geleneksel sanatlardan daha kapsayıcıdır.
- Yüzey Sanatları: İki boyutlu yüzeylere uygulanan sanatlardır. Resim, karikatür, minyatür, grafik, hat, fotoğraf, vb.
- Hacim Sanatları: Üç boyutlu sanatsal çalışmalardır. Heykel, seramik, vb.
- Mekan Sanatları: İç ve dış mekanların tasarımında kullanılan sanat dallarıdır. İç mimari, mimari, peyzaj mimarisi, vb.
- Dil Sanatları: Edebiyatı kapsar. Şiir, oyun, roman, hikaye, deneme, vb.
- Ses Sanatları: Müzik türlerini kapsar. Klasik müzik, blues, reggae, vb.
- Hareket (Eylem) Sanatları: İnsan bedeniyle anlatım gücü kazanan sanatlardır. Bale, dans, pantomim, vb.
- Dramatik Sanatlar: İnsanın bir eylemle bir durumu, olayı ya da olguyu anlattığı sanatlardır. Opera, tiyatro, müzikal, kukla, vb.
Güzel Sanatların Çeşitleri
- Edebiyat: Nazım (şiir) ve nesir (düzyazı) yoluyla verilen eserler.
- Resim: Çizme ve boyama teknikleriyle üretilen eserlerdir.
- Tiyatro: Olay veya durumların sahnede, oyuncular tarafından canlandırılarak temsil edilmesidir.
- Heykel: Doğada var olan ya da hayali varlıkların tahta, taş ve mermer gibi materyallerle üç boyutlu olarak yapılmasıdır.
- Müzik: Sesleri melodi haline getirme sanatıdır.
- Mimari: Estetik zevklere hitap etmek amacıyla tasarlanan yapılardır.
- Dans: Bedenin müzikle uyumlu bir şekilde devindiği sanat dalıdır.
Yukarıdaki yedi ana sanat dalının yanı sıra bugün, fotoğrafçılık ve sinema da güzel sanatlar içinde sayılabilmektedir.
Sanat Eseri Nedir?
Sanat eseri, genel bir ifadeyle, estetik heyecan ve coşku uyandıran nesneler olarak tanımlanabilir.
Bir başka ifadeyle; sanatçının yaratıcılığını kullanarak, çeşitli malzeme ve tekniklerle duygu ve düşüncelerini ortaya koyduğu nesneler olarak da tanımlanabilir.
Bir ürünün sanat eseri sayılması için özgün olması, bir sanatçı tarafından üretilmesi; fayda odaklı olarak değil estetik kaygıyla üretilmiş olması, yaratıcılık ve hayal gücü kullanılarak ortaya çıkartılması gerekmektedir.
Sanat, insanlık tarihi kadar eski bir olgu olmasına rağmen, bugün hala herkesin kabul ettiği, net bir tanımı bulunmamaktadır.
Aynı zamanda, sanat dallarının sınıflandırılması ya da sanat eserinin gereklikleri konusunda da herkes tarafından kabul edilmiş, kesin bilgiler mevcut değildir.
Hem sanatçılar hem de düşünürler; sanatın ve sanat eserinin tanımı ile sanat üretiminin amaçları hakkında birbirinden farklı görüşler beyan etmeye devam etmektedirler.
