Absürt Film Nedir?
Absürt film; izleyiciye olağan, alışılmış film anlayışının dışında bir atmosfer sunar. Öykünün akışı, bilinç akışına müdahale eder. Aksak bir yapısı vardır, denge kurmaz, tutarlılıktan uzaktır ve filmde denge kuracak öğelere yer vermez. Aşırılıklar, anlamsızlıklar, çelişkiler ve zıtlıklar filmin genel atmosferine hakimdir.
Absürt Nedir?
Absürt kelimesi, Türkçeye Fransızcadaki ‘absurde’ kelimesinden geçmiştir. Kelimenin Türkçe karşılığı, saçmadır.
Absürdizm
Absürdizm, bir yaratıcı olmadığı için insanın evrendeki anlam bulma arayışının ve uğraşlarının boşa bir çaba olduğunu ve sonunda başarısız olacağını savunan bir felsefi düşünce akımıdır.
Kökeni, 19. yüzyıl filozoflarından Soren Kierkegaard‘a dayanmaktadır. Albert Camus’un Sisifos Söyleni eseriyle birlikte sınırları belirlenmiş ve ortaya çıkmıştır.
Soren Kierkegaard’ın Korku ve Titreme ile Ölümcül Hastalık Umutsuzluk eserleri; Samuel Beckett’in Godot’yu Beklerken tiyatro oyunu; Albert Camus’un Sisifos Söyleni, Yabancı, Veda ve Düşüş eserleri, Franz Kafka‘nın Dönüşüm eseri, Güngör Dilmen’in Canlı Maymun Lokantası oyunu absürde en iyi örneklerdir.
Absürt Film Özellikleri
Absürt film denildiğinde akla ilk gelen genellikle komedi filmleri olsa da, absürt filmler; komediyi, trajediyi, kara mizahı, hicvi ve aşırılığı içinde barındıran farklı türlerde filmler olabilirler.
Absürt filmlerde, genellikle bir ya da birden fazla karakter hayatın anlamsızlığını fark eder ve bu anlamsızlık hissini pekiştiren tekrarlar yaşar. İnsanlar, olaylar, durumlar ve nesneler karakterin (karakterlerin) kontrolü dışında, rastgele ve aşırılıklarla şekillenir. Karakter(ler) anlamsızlık, sonsuzluk ve belirlenemezlikle karşı karşıya kalarak umutsuzluğa düşerler. Aşılmaz, aşırılık ve çelişki barındıran sorunlarla yüzleşirler. Filmin genel atmosferine karmaşa hakimdir.
Absürt filmler, yukarıdaki özelliklerin tamamını ya da bazılarını barındırabilir.
Absürt Film Örnekleri
Sen Aydınlatırsın Geceyi, Onur Ünlü
Onur Ünlü’nün hem senaryosunu yazdığı hem de yönettiği Sen Aydınlatırsın Geceyi, 2013 yılında izleyiciyle buluştu. Bir kara sinema örneği olan film, fantastik ve absürt öğeleri özgün bir şekilde barındırıyor.
İlk bakışta, sıradan bir kasabada yaşayan sıradan insanların hikayesi anlatılıyor. Ancak sıradan görünen bu insanların, bazı süper güçleri bulunuyor. Film boyunca, gündelik yaşama uyum sağlamış bu insanların endişelerini, dertlerini ve bunlarla baş edişlerini görüyoruz.
The Tree of Life (Hayat Ağacı), Terrence Malick
2011 yapımı filmde, 1950’li yıllarda Teksas’ta yaşayan bir ailenin öyküsünü izliyoruz. Ancak film boyunca insanın varoluş krizini, umutsuzluğunu ve sıradanlığını; kavrayışımızın çok üzerindeki doğayla ve evrenle bağımızla bir arada görebiliyoruz.
Brazil (Brezilya), Terry Gilliam
1985 yapımı, kara komedi türündeki filmde, kurmaca bir zaman ve mekanda, yine kurgusal totaliter bir hükümetin halka yaşattığı terörü izliyoruz.
Arabesk, Ertem Eğilmez
1989 yapımı bir absürt komedi olan Arabesk, Ertem Eğilmez’in son filmi ve Şener Şen’in kendi ismiyle rol aldığı birkaç filmden biri olma özelliklerini taşıyor.
Filmde bir ağa kızının çocukluğundan beri tanıdığı Şener’le evlenme isteğine babasının karşı çıkması sonrasında, iki ana karakterin karşılaştığı olaylar anlatılıyor.
Nattvardsgasterna (Winter Light / Kış Işığı), Ingmar Bergman
1963 yapımı film; kırsal bir bölgede, az sayıda cemaate sahip küçük bir kilisenin papazı olan Tomas’ın, tanrıyla ilişkili şüphelerini, inancını yitirişini ve varoluş kaygısını; absürdü karakterin gözünden algılayabileceğimiz şekilde aktarıyor.
Delicatessen (Şarküteri), Jean-Pierre Jeunet & Marc Caro
1998 yapımı film, kıyamet sonrası insani besinlere ulaşmanın neredeyse imkansız olduğu bir ortamda insanların beslenme konusunda geliştirdiği tuhaf alışkanlıkları, bir şarküteride gelişen aşk hikayesiyle harmanlayarak anlatıyor.
BONUS
Bir kısmı kült filmler arasında gösterilen absürt filmlerin bazıları:
- Everything You Always Wanted to Know About Sex * But Were Afraid to Ask (Seks Hakkında Bilmek İstediğiniz Her Şey), Woody Allen, 1972
- Eraserhead, David Lynch, 1977
- Dünyayı Kurtaran Adam, Çetin İnanç, 1982
- Beetlejuice (Beterböcek), Tim Burton, 1988
- Melancholia (Melankoli), Lars von Trier, 2011
- L’Ecume des jours (Günlerin Köpüğü), Michel Gondry, 2013
- The Zero Theorem (Sıfır Teorisi), Terry Gilliam, 2014
- Boyhood (Çocukluk), Richard Linklater, 2014
- The Lobster, Yorgos Lanthimos, 2015
