Türk sinemasının Koca Çınar’ı olarak da anılan Lütfi Ömer Akad, sinema tarihimize yön veren yönetmen ve senaristlerden biri.
2011 yılında kaybettiğimiz büyük usta, Türk sinemasının tiyatro geleneğinden sinema tekniğine geçmesini sağlayan öncü isimlerden biri.
Sinemacılar Kuşağı’nın ilk temsilcilerinden biri olan Akad, gerçekçi sinema anlayışı ve özgün sinema diliyle pek çok yönetmene ilham kaynağı olmuştur.
1938 yılında Galatasaray Lisesi’nden ve 1942 yılında İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu Maliye Bölümünden mezun olan Akad, askerliğini tamamladıktan sonra bir bankanın muhasebe bölümünde çalışmaya başladı.
Ardından film yapım şirketlerinin muhasebesiyle ilgilenen Akad, Halkevlerinin tiyatro oyunlarına dekor yaptı, sahneye oyun koydu ve amatör oyuncu olarak sahneye çıktı.
1946 yılında, dergilerde tiyatro ve sinema üzerine yazıları yayımlanan Akad, aynı yıl sinema dünyasına yapım yönetmeni olarak adım attı.
Sema Film’in ilk yapımı Unutulan Sır’da çalıştıktan sonra Seyfi Havaeri’nin Damga isimli filminin eksik bölümlerini çeken Akad’a, bu çalışmalarda gösterdiği başarıdan dolayı Halide Edip Adıvar’ın Vurun Kahpe’ye isimli hikayesinin senaryo yazarlığı ve uyarlamanın yönetmenliği verildi.
Sinema tarihçilerinin sinemacılar dönemi ya da sinemacılar kuşağı olarak değerlendirdiği, 1950 sonrası Türk sinemasının başlangıcı da Lütfi Ömer Akad’ın 1949 yapımı, Vurun Kahpeye filmi kabul edildi.
Türk sinemasına yeni bir anlatım tarzı getiren Akad, genellikle toplumsal sorunları ve sıradan insanların günlük yaşam sorunlarını anlattı.
Ana akım sinemadan uzak duran ve filmlerini gerçekçi bir yaklaşımla çeken Akad, Türkiye’de sanat sinemasının kurucusu ya da öncüsü de kabul ediliyor.
1960’ların ortalarından itibaren Yılmaz Güney’le ortak çalışmalar yapan Akad, Türk sinemasının yönünü bir kez daha değiştirdi.
Gerçek bir hikayeden esinlenerek kurguladığı Kanun Namına, o güne kadar çekilmiş filmlerden farklı olarak tiyatro dekorunda çekilmedi. Film, o güne kadar çekilmiş gerçekçi filmlerin çok üzerine çıkarak bir başyapıt olarak anılmaya başladı.
Yılmaz Güney’le ortak çalışmaları olan Hudutların Kanunu ise, Güneydoğu Anadolu bölgesi ve kaçakçılık üzerine, yarı belgesel özellikler gösteren bir filmdi. Devam eden yıllarda kan davasını konu alan Ana ve iki düşman aşiretin aşık olan iki ferdini anlatan Kızılırmak-Karakoyun filmlerini çekti.
Bu üç film, Anadolu Üçlemesi olarak isimlendirildi.
1973 ve 1974 yıllarında tamamladığı Gelin, Düğün ve Diyet üçlemesinde ise, köyden kente göç sorunlarını konu alıyordu.
Sinema filmlerinin yanı sıra başarılı belgesel ve televizyon filmlerine de imza atan Lütfi Ömer Akad, 1975 yılından sonra bugün ismi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi olan İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Sinema-TV Enstitüsü’n de uzun yıllar eğitim vermiştir.
Usta yönetmenin ödülleri:
- Hudutların Kanunu, En İyi Dram Filmi Ödülü, 1967 Antalya Altın Portakal Film Festivali
- Vesikalı Yarim, En İyi Film Ödülü, 1968 Antalya Altın Portakal Film Festivali
- Düğün, En İyi Yönetmen Ödülü, 1974 Antalya Altın Portakal Film Festivali
- Düğün, En İyi Film Ödülü, 1974 Antalya Altın Portakal Film Festivali
- Yaşam Boyu Başarı Ödülü, 2001 Ankara Uluslararası Film Festivali
Vurun Kahpeye, Lüküs Hayat, Beyaz Mendil, Yalnızlar Rıhtımı, Dişi Kurt, Yangın Var Eski İstanbul Kabadayıları, Bir Teselli Ver ve Esir Hayat gibi 50’ye yakın sinema filmine imza atan Ustasız Usta’nın Ömer Seyfettin hikayelerinden uyarladığı 4, toplam 9 televizyon filmi bulunuyor.
1963 yılında Tanrının Bağışı: Orman ve 1990 yapımı İstanbul isimli iki belgesel çeken Akad’ın, Işıkla Karanlık Arasında isimli bir deneme biyografi kitabı 2004 yılında yayımlandı.
BONUS
Yönetmen hakkında daha detaylı bilgi edinmek isterseniz hakkında yazılmış kitaplardan faydalanabilirsiniz.
- Lütfi Ömer Akad’ın Sineması, Alim Şerif Onaran, Ege Üniversitesi Yayınları, 1977
- Lütfi Ö. Akad, Alim Şerif Onaran, Afa Yayınları, 1990
- Sadeliğin Derinliğinde Bir Usta, Lütfi Akad, Dost Kitabevi Ankara Sinema Derneği Yayınları, 2005
