‘Benim işim tahrik etmek, çünkü bu şekilde iyi film yaparsınız!’
İlk filmlerini kendisine hediye edilen Super 8 kamerayla 11 yaşında çekmeye başlayan Lars von Trier, lise öğrenimi boyunca bağımsız kısa filmler çekmeye devam etmiştir.
Sinemayı, birçok şeyi öğrenmek için dış dünyaya açılan bir kapı olarak tanımlayan Trier, yönetmen ve senarist olmasının yanı sıra uluslararası bir film yapım şirketi olan Zentropa Films’in kurucusu ve ortağıdır.
Auteur yönetmen kabul edilen Lars von Trier için sinema, bir eğlenme aracı değil, kişiyi sorgulamaya ve düşünmeye itecek bir sanat dalıdır.
Trier, hem teknik anlamda hem de türde yenilikçi ve sıra dışı bir bakış açısına sahiptir. Filmlerinde toplumsal, sosyal ve siyasal konuları çatışmacı bir dille işler.
Kabul gören doğrulara eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşan Trier, kasvetli bir atmosferde şiddet ve cinselliği çarpıcı bir açıklıkta kullanır.
1995 yılında, Trier ve Thomas Vinterberg sinemanın ve yapımcıların katı kurallarına karşı yayımladıkları bir manifestoyla DOGMA 95 ismini taşıyan bir hareket başlatmıştır.
Avangart film yapım akımı olarak da anılan Dogma 95; gösterişten, abartıdan ve yapaylıktan uzak kalarak seyirciye gerçekliği, doğallığı ve görüneni sunma amacını taşımaktadır.
Dogma 95 yakın çekimler, hareketli kamera kullanımı ve çeşitli ışık efektleri ile sanallıktan uzaklaşılan ve doğallığı ön plana çıkaran alternatif bir sinema akımıdır.
Trier, bir süre sonra bu akımı terk etmiş olsa da neredeyse tüm filmleri Dogma 95’ten izler taşımaktadır.
‘… Benim yaptığım en iyi şey ve misyonum, çirkin olanı yüceltmek ve güzelliğin her yerde bulunabileceğini göstermektir.
… Beni ilgilendiren şeyin daima kaybedenler olduğunu söylemeliyim, kazananlar tek yanlıyken…’
Sinemaya teknolojinin, makineleşmesinin ve suni efektlerin girmesine karşı ortaya koyulan Dogma 95, Fransız Yeni Dalga ve İtalyan Yeni Gerçekçi sinemasının bir karışımı ve yeniden düzenlenmiş hali olarak da görülmektedir.
Dogma 95’in Kuralları
- Ses, görüntülerden ayrı olarak üretilmemelidir. Sahne içinde üretilmiyorsa müzik kullanılmamalıdır.
- Kamera elde taşınmalıdır. Film, kameranın durduğu yerde çekilmemelidir, kamera filmin çekildiği yerde olmalıdır.
- Filmde özel ışıklandırma kullanılmamalıdır.
- Filmde optik oyunlar ve filtreler kullanılmamalıdır.
- Film akışında gelişigüzel aksiyon yer almamalıdır.
- Film, şimdi ve burada geçmelidir. Zamansal ve coğrafi yabancılaşmalar içermemelidir.
- Tür filmleri kabul edilemez.
- Film formayı 35 mm olmalıdır.
- Yönetmen jenerikte belirtilmemelidir. Yönetmen, kişisel adlardan sakınmalıdır. Yönetmenin en büyük hedefi, karakterler ve ortamla gerçekliği açığa çıkartmak olmalıdır.
Dogma 95, uzun süre kimsenin dikkatini çekmemiştir. Ancak 1997 yılında Nordisk Film, Dogma 95 filmleri için bütçe ayırmıştır.
Trier ve Vinterberg’in yanı sıra Soren Kraugh ve Kristian Levring gibi Danimarka sinemasının ünlü yönetmenleri, Dogma 95 kurallarına uygun olarak yaklaşık 100 film çekmişlerdir.
Aykırı ve tartışmalı filmlerin yönetmeni Trier, filmlerini mutlu sonlarla tamamlamaz. Hayatın gerçekliğini, acımasızlığını, belirsizliğini, umutsuzluğunu ve karamsarlığını vurgular. Bu sebeple pek çok izleyici tarafından durgun ve rahatsız edici olarak değerlendirilir.
Teknik ve gelenek açısından bazı eleştirmenlerce Ingmar Bergman’ın varisi sayılan Trier, filmlerinde klasik olay örgüsünü kullanmaz, yoğun diyaloglara yer vermez.
Trier, öğrencilik yıllarından itibaren Avrupa Film Festivali, Cannes Film Festivali, Altın Küre ve Akademi Ödülleri gibi çok sayıda prestijli yarışmada 200’den fazla uluslararası ödüle aday gösterilmiş ve En İyi Yönetmen, En İyi Film, En İyi Müzik, En İyi Yabancı Yönetmen ve En İyi Yabancı Film gibi dallarda 100’den fazla ödülün sahibi olmuştur.
BONUS
Filmografisinden Örnekler
Befrielsesbilleder (Liberasyon Görüntüleri, 1982)
Avrupa Üçlemesi
Forbrydelsens Element (Suç Unsuru, 1984)
Epidemic (Salgın, 1987)
Europa (Avrupa, 1991)
Fedakarlık (Altın Kalp) Üçlemesi
Breaking the Waves (Dalgaları Aşmak, 1996)
Idioterne (Gerizekalılar, 1998)
Dancer in the Dark (Karanlıkta Dans, 2000)
Bunalım Üçlemesi
Antichrist (Deccal, 2009)
Melancholia (Melankoli, 2011)
Nymphomaniac (İtiraf, 2013)
Amerikan (Fırsatlar Ülkesi) Üçlemesi
Dogville (2003)
Manderlay (2005)
Üçüncü film olan Washington çekilmemiştir.
