Pek çok meyveden, sebzeden, peynirden ve belki de insanoğlundan önce var olan en eski ürünlerden biridir baharat.
Öyle ki, adını, bir zamanların en önemli ticaret yolu olan ve Hindistan’dan Avrupa’ya uzanan ‘Baharat Yolu’na vermiştir. Bu yol o denli önemli bir konuma ulaşmıştır ki; ona egemen olan, o dönemin en güçlü devleti sayılmıştır.
Baharat, kimi zaman bir bitkinin yaprağı ya da kendisi olarak taze halde, kimi zaman da kurutulup toz fazına tüketilir. Yelpazeyi biraz daha açarsak, yemek dünyasında tam anlamıyla bir sihirbaz, joker, oyun değiştirici ve hatta hayat kurtarıcı konumundadır. Öyle ki; aynı yemeği sadece farklı baharatlar kullanarak, yöreden yöreye farklı türlerinin çıkmasına neden olmuştur.
Tuz
Baharat denildiğinde, ilk akla gelen, büyük olasılıkla tuz olacaktır. Aslında bunun birden fazla sebebi vardır. Kimyasal olarak da kullanılan tuz, hayatımızda yemeklerin dışında da bizlerledir. Karlı buzlu yolları açmaktan tutun da, temizlik malzemelerine kadar pek çok alanda kullanılır.
Kendi alanımıza dönecek olursak; eski zamanlarda hayvancılık ile uğraşan kabileler, yerleşim alanlarına getirdikleri etleri, kokup bozulmamaları için tuzla yoğurur saklarlardı. Tüm bu süreçle beraber belki de en temel baharat konumuna geldi tuz.
Zerdeçal
Elinizde safran yoksa ya da maliyetinden dolayı temin edemiyorsanız, zerdeçal, gerek renk gerek tat olarak -birebir olmasa dahi- çok yakın bir sonuca ulaşmanızı sağlayacaktır. Ayrıca zerdeçal, pek çok hastalıklardan korunmaya yardımcı da olmaktadır.
Zerdeçal, Güney Asya’da ‘Hint safranı’ olarak da bilinmektedir.
Karabiber
Bir başka güçlü, karakteristik ve oldukça yaygın olarak tüketilen karabiberden bahsetmek istiyorum. Beyaz, kırmızı ve yeşil renkte de bulunan biber, oldukça kuvvetlidir. Pek çok yemekte kullanılmasının yanı sıra et marine etmede en temel baharatlardan biridir. Beyazı olgunlaşmış kabuğu soyulmuş; kara olanı ise, olgunlaşmadan kurutulmuştur.
Güçlü kokusu ve karakteristik tadından dolayı olsa gerek, benim de kullanmaktan çekinmediğim bir baharat türüdür. Fazla ekşi olan bir yemeği, doğru miktarda kullanılırsa, daha ortada, daha kararlı bir tada çekecektir.
Bir diğer Asyalı baharat: Kakule
Kakuleden bahsetme sebebim, hem tuzlu hem de tatlı yiyeceklerde kullanılıyor olması.
İskandinav ülkelerinde kavrulup toz haline getirilen kakule, unlu mamüllerde dahi kullanılır. Tatlı kısmını açarsak tüm muhallebili tatlılarda, hoşaflarda ve çoğu bitkisel çaylarda aroma verici olarak kullanılır. Dibek kahvesinin de başrol oyuncusu kakuledir. Kakule aynı zamanda doğal bir gaz söktürücüdür.
Toz Paprika
Toz paprika, bizim coğrafyamızda daha çok kırmızı toz biber ile benzerlik gösterse de, farklı olarak birden fazla tatlı ve orta acılı kırmızı biberler ve meyvelerinin kurutulması ile yapılır. Kuzey Amerika’dan İspanya’ya ve Portekiz’e gelmiştir ve ordan da tüm Avrupa’ya tanıtılmıştır. Öyle ki; İspanya’da tütsülenmiş halde kullanılır ve milli bir öneme sahiptir. Pek çok yemekte kullanılır, fuzuli kullanımı hiç hoş görülmeyip, bunu yapanlara para cezası gibi yaptırımlar da uygulanmaktadır.
Gelelim yemeklerde kullanımının haricinde, doğal şifa olarak da kabul edilen ve kullanılan baharatlara;
Zencefil
Hem taze, hem de toz halde bulunan zencefilin anavatanı başta Çin olmak üzere Hindistan ve Endonezya gibi Asya ülkeleridir.
Rendelenmiş halde sıcak suya eklenip çayı yapıldığı zaman, özellikle toksin atıcı, solunum yollarını açıcı ve gaz söktürücü özellikleri mevcuttur. Henüz bilimsel bir dayanağı olmasa da, bazı deneylerde kansere sebep olan tümörleri küçülmeye zorladığı da söylenmektedir.
Nane
Özellikle taze olarak tüketildiğinde vücudun su ihtiyacını karşılar, ayrıca hazımsızlık karşıtıdır.
Tarçın
Tarçın, insülin direnci olan insanlar için şekere duyulan ihtiyacı azaltır. Aynı zamanda da metabolizmayı hızlandırmak için de faydalıdır.
Rezene
Rezene, bolca fosfor ve kalsiyum içerir, tazesi daha etkili olup hazımsızlığa karşı iyi bir ilaçtır.
Kimyon
Kimyon, çoğu baklagilin (nohut, kuru fasulye, mercimek, vb.) sebep olduğu yoğun gaz birikmesi sorununu ortadan neredeyse tamamen kaldırır. Haşlanan suya bir miktar toz kimyon eklendiğinde sonuç almaya başlıyorsunuz.
BONUS
Sarımsak
Sarımsak bazıları için tam olarak bir baharat sayılmayabilir. Ancak şahsi görüşüm; çiğ haliyle, püre halinde veya granül olarak kullanabileceğimiz bir baharattır ve büyük bir nimettir. Hemen hemen her yemekte, her sosta ve her marine etme işleminde kullanılabilir. O denli garantördür lezzet ve aroma için.
En doğal ve en güçlü antioksidan olduğu gerçeği de onu bir basamak daha öne çıkarır.
Bunlar gibi daha pek çok farklı baharat türü sayabiliriz. Başlıca olanlar ve benim aklıma ilk turda gelenler bunlardı. Umarım okuduğunuzda size de bir şeyler kazandırabilmişimdir.
Sevgiyle sağlıkla kalın.
