Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan Haldun Taner; öykü, oyun ve kabare yazarı olmasının yanı sıra öğretim üyesi ve gazeteciydi.
Haldun Taner, Türkiye’de epik tiyatronun ve kabare tiyatrosunun öncüsüdür.
Öğrenim Hayatı
1915 yılında, İstanbul’da doğan Haldun Taner, beş yaşındayken İstanbul Darülfünunda (bugün İstanbul Üniversitesi) Hukuk profesörü ve Osmanlı Meclisi’nde milletvekili olan babası Ahmed Selahattin’i kaybetmiştir. Bundan sonra annesiyle büyükbabasının Moda’daki konağında yaşamaya başlamıştır.
Ortaöğrenimini Galatasaray Lisesi’nde tamamlamış ve lisans öğrenimi için devlet tarafından burslu olarak Heidelberg Üniversitesi’ne (Almanya) gönderilmiştir.
Siyasal Bilimler Fakültesinde lisans öğrenimine başlayan Taner, zatürre olunca öğrenimini yarıda bırakarak 1938 yılında İstanbul’a dönmüştür.
1950’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Filolojisi Bölümünde lisans öğrenimini tamamlayan Taner, 1950 ile 1954 yılları arasında Sanat Tarihi Kürsüsünde asistanlık yapmıştır.
Haldun Taner, lisans öğreniminin ardından 1954’e kadar İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve Gazetecilik Enstitüsü ile Language and Culture Center (LCC) Tiyatro Okulu’nda pek çok öğrenci yetiştirmiştir.
1954 yılında asistanlığı bırakan Taner, Viyana Max Reinhardt Tiyatro Akademisi’nde tiyatro bilimi öğrenimi görmüştür.
1957’de Türkiye’ye dönmüş, İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü’nde edebiyat ve sanat tarihi; İstanbul Üniversitesi Edebiyat ve Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültelerinde tiyatro tarihi ders vermeye devam etmiştir.
Gazetecilik Yaşamı
Aynı dönemlerde Tercüman gazetesinde köşe yazıları yazan Taner’in, sanat ve kültür yazıları ile fıkraları yayımlanmıştır. Taner, daha sonra bu yazılarını Devekuşuna Mektuplar isimli bir kitapta bir araya getirmiştir.
Haldun Taner köşe yazılarını, 1974 yılından ölümüne kadar, Milliyet gazetesinde Devekuşuna Mektuplar başlığı altında sürdürmüştür.
Haldun Taner’in öykü ve yazıları, ayrıca Yedigün, Ülkü, Yücel, Varlık, kendisinin kurduğu Küçük Dergi ve Yeni İnsan dergileri ile Yeni Sabah gazetesinde yayımlanmıştır.
Türkiye’nin İlk Epik Oyunu
İlk oyunlarını 1950’li yıllarda yazmaya başlayan Taner, ilk eserlerinde dramatik türün başarılı örneklerini vermiştir.
Bir süre sonra epik tiyatro türünde denemeler yazmaya başlamış, Keşanlı Ali Destanı ile Türk tiyatrosunun ilk epik oyununa imza atmış ve dünya çapında bilinirlik kazanmıştır.
Keşanlı Ali Destanı, Almanya’dan İngiltere’ye ve Çek Cumhuriyeti’ne kadar pek çok ülkede sahnelenmiştir.
Ayrıca oyun, 1964 yılında, Atıf Yılmaz tarafından sinemaya da uyarlanmıştır.
Haldun Taner’in Kurduğu Tiyatrolar
- Devekuşu Kabare Tiyatrosu, 1967; Zeki Alasya, Metin Akpınar ve Ahmet Gülhan’la birlikte
- Bizim Tiyatro, 1969; Münir Özkul ile birlikte
- TEF Kabare Tiyatrosu, 1978; Ahmet Gülhan ile birlikte
Haldun Taner ve Sinema
Türkiye’de tiyatronun bilim dalı olmasında büyük etkisi olan Taner’in, Keşanlı Ali Destanı’nın yanı sıra Tuş öyküsü ile Kaçak ve Dağlar Delisi Ferhat senaryoları sinemaya uyarlanmıştır.
1986 yılında, İstanbul’da hayatını kaybeden Haldun Taner’in adına 1987 yılından itibaren Milliyet gazetesi tarafından hikaye yarışması düzenlenmektedir.
Ayrıca ismi 1988 yılında, Kadıköy Şehir Tiyatrosu’na verilmiştir.
BONUS
Ödülleri
- Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu; New York Herald Tribune Uluslararası Hikaye Yarışması, Türkiye Birinciliği, 1953
- Onikiye Bir Var; 1. Sait Faik Hikaye Armağanı, 1955
- Kaçak; Türk Film Dostları Derneği, En İyi Senaryo Ödülü, 1955
- Varlık Dergisi, En Beğenilen Öykü Yazarı Ödülü, 1956
- Dağlar Delisi Ferhat; Basın-Yayın Senaryo Armağanı, 1957
- Sancho’nun Sabah Yürüyüşü; Bordighera Uluslararası Mizah Festivali, Öykü Ödülü, 1969
- Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Türk Dil Kurumu, Tiyatro Ödülü, 1972
- Yalıda Sabah; Sedat Simavi Vakfı, Edebiyat Ödülü, 1983 (Pertev Naili Boratav ile paylaşmıştır.)
