Çay, çay bitkisinin yanı sıra çeşitli bitkilerin yaprak, çiçek, kök, gövde veya tohumlarının kaynatılması ya da haşlanmasıyla elde ettiğimiz içecekleri de kapsıyor olsa, listemizde yalnızca çay bitkisine yer verdik.
Çin’den başlayarak, bugün dünyanın dört bir yanında bir kültür öğesine dönüşen çay; yapraklarının fermente edilmesi, ısıtılması, kurutulması ve kimi zaman diğer bitki ve meyvelerle harmanlanması işlemlerinden geçerek sofralarımıza geliyor.
Tein, kafein, teofilin ve antioksidanlarla birlikte, içerdiği minerallerle pek çok faydası olan çayda; karbonhidrat, protein ve yağ bulunmuyor.
İsmi, Çin’de konuşulan Mandarin lehçesinde ç’a ve Amoy lehçesinde t’e’dir. Bugün, dünyanın her yerinde bu iki formda kullanılmaktadır.
Çin’de yaklaşık 5000 yıllık bir geçmişi olsa da Avrupa’da yalnızca 400-500 yıldır tüketiliyor.
Çayın demlenerek içilmeye başlanmasına dair birden fazla efsane bulunuyor. M.Ö. 2737’de, Çin İmparatorunun kaynattığı suya çay yaprağı düşmesiyle çayın içilmeye başladığına dair anlatılan hikaye ise aralarında en kabul göreni.
Bu tarihten önce, tedavi amacıyla çiğnenerek tüketiliyordu.
Tüketimi, Zen rahipleri ve keşişlerle önce Japonya’ya; 1500’lü yıllarda Portekiz üzerinden Avrupa’ya; İngiliz ve Hollanda kolonicileri tarafından da Amerika’ya yayılmıştır. Bilimsel ismi olan Camellia Sinensis ise, 1753 yılında verilmiştir.
Türkiye’de yoğun olarak tüketilmesine rağmen ilk üretim, Zihni Derin tarafından, 1924 yılında, Rize’de başlatılmıştır. Derin, bu yüzden ‘Çayın Babası’ olarak da anılmaktadır.
Siyah çay üretiminin yaygın olduğu ülkemizde, sadece Gürcistan sınırından Fatsa’ya kadar uzanan bölgede yetiştiriliyor. Buna rağmen Çin, Hindistan ve Sri Lanka ile birlikte en fazla çay üreten ülkeler arasında yer alıyoruz.
Buzlu çay (ice-tea) 1860’lı yıllarda, poşet çay ise 1900’lü yılların başında Amerika’da üretilmiştir.
Dünyada sudan sonra en fazla tüketilen içecektir. En fazla tüketilen çeşidi ise siyah ya da Çin’deki ismiyle, kırmızı çaydır.
Bilimsel araştırmalar, çayın doğal bir yatıştırıcı olduğunu, sindirimi kolaylaştırdığını ve tansiyonu dengelemeye yardımcı olduğunu göstermektedir.
Bitki hasat edilmediğinde 16 metreye kadar uzanan bir ağaç ortaya çıkıyor ve çay yağı, bu ağaçtan elde ediliyor.
Alırken Nelere Dikkat Etmeliyim?
Çayın yapraklarının bütün olmasına; parçalanmış ya da toz haline gelmemiş olmasına dikkat etmelisiniz. Ayrıca çayın tazeliğini ve aromasını kokusundan anlayabilirsiniz.
Çay Nasıl Saklanır?
Aromasını, tadını, kokusunu ve kalitesini korumak için çayın oksijenle, ısıyla ve güneş ışığıyla temas etmemesine dikkat etmelisiniz.
