Caz Müziğin Doğuşu
Caz, ilk kez 1880’lerde ABD’nin güney eyaletlerinde gelişmeye başlamış bir müzik türüdür. Caz müziği mavi notalar, senkop, swing, çoklu ritim, atışma ve doğaçlama tekniklerini kullanır. Afrikalı-Amerikalı ve Batı müziği tekniklerinin harmanlanmasıdır.
Dünyanın caz müzikle tanışması ise, 1917 yılında Dixieland Jazz Band’in ilk plaklarının piyasaya çıkmasıyla olmuştur. Caz yalnızca geçmişte değil, bugün dahi en çok sevilen ve popülaritesi gün geçtikçe artan müzik türlerinden biridir.
Kökeni
Cazın kökeni Eski Afrika ruhani törenleri, Blues, Ragtime ve Avrupa ordu bandoları gibi batı dünyası geleneklerinden gelir. Caz stilleri, 19. yüzyılın başında oluşmanın ardından yayılmaya ve müzik akımlarını etkilemeye başlamıştır.
Caz kelimesinin kökeninin, o dönemin argosundan geldiği düşünülmektedir. Önerilen anlamlar enerjik, ruhani ve titreşimlidir.
Cazın Alt Türleri
Caz müziği yirminci yüzyıl başlarında keşfedildiği topraklar olan ABD’den çıkıp dünyaya yayılma sürecinde ve günümüze gelene kadar birçok alt türe (New Orleans, Swing, Kansas, Çingene cazı, bebop, cool, avangart, serbest caz, Latin caz, soul, füzyon, caz rock, smooth, caz funk, etno caz, asit caz) ayrılmış ve sayısız müzik türü ve geleneğiyle etkileşime girmiştir.
Blues & Jazz
Cazın ilk yıllarında en çok beslendiği akım Blues’dur. Blues, Amerika’ya gelen köle Afrikalıların halk müziğidir. Amerikalı siyahilerin çalışma sırasında söyledikleri halk şarkılarından oluşan Blues, cazı meydana getiren en önemli unsurdur. İfade muhtevası bakımından siyahilerin iç sıkıntısını ve hüznünü ifade eder.
Blues hakkında daha detaylı bilgiye 10 Maddede Hüznün ve Acının Müziği: Blues yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Ayrıca 10 Maddede Jazz ve Blues Arasındaki Farklar yazımız da ilginizi çekebilir.
En Bilinen Caz Türleri
Ragtime türünün başlangıcı, siyahilerin, çeşitli törenlerde söyledikleri eski şarkılardır. Parçayı, ritmik bir şekilde ayrı ayrı ve birçok sesin meydana getirdiği ses dizisi takip eder. Cazın 1917 yılına kadar sürmüş olan bu devresinde yetişen musikişinasların en ünlüsü Jelly Roll Morton’dur. Bu devrede çalınan parçalardan günümüze tek bir plâk bile kalmamıştır.
Hot Jazz, cazın perdeye ve sahneye geçmesinden sonra gelişen melodilerle meydana gelmiştir. Bu gelişmede herkes kendi stilinde bir solo yapar.
Cuse, Hot Jazz’ın devamı ve daha da olgunlaşmışıdır. Bu gelişimle cazın karakteri kesin olarak belli olmuş, caz bütün yönleriyle olgunlaşmış ve tamamlanmış bir müzik haline gelmiştir. Bütün bu gelişim içinde özellikle klasik müzik parçalarının caz müziğine uydurulması ön planda yer alır. Bu çağda Louis Armstrong, Coleman Hawkins, Lester Young, Roy Eldridge ve Glenn Miller gibi büyük caz sanatçıları yetişmiştir.
Klasik Müzik & Jazz Müzik
Caz müziği klasik müzikten ayıran en önemli özellik armonisinin, klasik müzik armonisine tezat olması ve doğaçlama yapılması denilebilir. Bestelenmiş stiller de vardır ancak, caz müziğin yapısı klasik armoniye, klasik müziğe başkaldırı niteliği taşımaktadır ve bütün caz müzikler doğaçlamaya yatkındır. Başkaldırı denilebilmesinin sebebi, armonisinin klasik armonideki paralel beşli atlama, artık dörtlü ve triton akor gibi yasakların tamamını içinde barındırıyor olmasıdır. Bu anlamda daha özgürdür. Bununla birlikte en önemli farklardan biri de klasik müziğin saray için yapılması ve gelenekselciliğinin aksine tamamen halktan ve kölelerden kopup gelişmiş olmasıdır.
Önemli Müzisyenler
Caz müziği tarihinde birçok önemli müzisyen bulunmaktadır. Louis Armstrong, Duke Ellington, Miles Davis, Charlie Parker, John Coltrane ve Ella Fitzgerald gibi isimler cazın en etkileyici ve etkili figürleridir. Bu müzisyenler, caz müziğine yaptıkları katkılarıyla ve özgün tarzlarıyla tanınmışlardır.
Ragtime, Blues & Jazz
Cazın New Orleans’ta çok popüler olan Ragtime ve Blues’dan türediği çok sıradan bir düşüncedir. 1905-1915 yılları arasında ortaya çıkan grupları caz grubu olarak kabul edersek, New Orleanslı bandoların repertuarlarının çok az bir bölümü Ragtime tarzındaydı ve on iki barlık Blues parçaları beklenildiği kadar yaygın değildi.
Cazda Ölçü
Cazda ölçü dört zamanlıdır. Dört zamanlı ölçünün zayıf zaman denilen ikinci ve dördüncü vuruşlarının vurgulanmış ve temponun dinleyenlere dans etme arzusu verecek şekilde hafiflik ve rahatlıkla yaşatılması cazın başlıca özelliğidir. Caz, armoni bakımından da müziğin doğasını beslemiş ve klasik armoniden ayrı bir armoni şekli geliştirilmiştir. Günümüz modern caz müziğinin aksine; ilk dönemlerde insanlar cazı sadece dinlemek için değil, dans etmek için de tercih ediyorlardı. Bu müziğin vuruş formu ve ruhu dansçıların ilgisini çekiyordu. Erken caz dönemi müzisyenleri repertuarlarını dansçılara eşlik edecek şekilde düzenlerlerdi. Danstaki değişiklikler ve dansın genelde kazandığı popülerlik cazın evriminde çok etkili olmuştur.
Enstrümanlar
Enstrümanların da en az vokal kadar ön planda olduğu, hatta vokalden daha fazla ön plana çıktığı bu müzikte, akla ilk olarak gelen birtakım temel enstrümanlar mevcuttur. Bunlar caz topluluğunda melodi bölümünde yer alan trombon, klarnet, saksafon, trompet ve ritim bölümünde yer alan kontrbas, piyano, davul ve gitardan oluşur.
Kapak Fotoğrafı: cottonbro studio
