Zincifre (Zinober)
Zincifre ya da diğer adıyla Çin Kırmızısı, aynı isimli mineralden üretilen parlak kırmızı renktir. Antik Roma dönemi süslemelerinden Rönesans dönemi resimlerine kadar yüzyıllardır kullanılan rengin kırmızı-turuncu ve turuncu-kırmızı türleri bulunmaktadır.
Yunanların Cadı Kazanı adlı zehirli madde listesi içinde yer alan zincifre, cıvanın indirgenmesi yolu ile elde edilen cevherdir. Formülü cıva sülfürdür.
Pas önleyici boya maddesi olarak kullanılmasının yanı sıra tıpta da özellikle deri hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
Yanardağ lavlarının tortulaşması sonucu oluşan koyu kırmızı renkli bir maden olan cıvadan elde edilir ve %86,2 oranında cıva içerir. Bazı dillerde, örneğin Norveççede “sinober” olarak bilinir. İngilizcesi “cinnabar”dır. Kökeni Arapçadır ve “kırmızı toz” anlamında kullanılır. “Metacinnabar” adı verilen farklı oluşumu ise, grimsi siyahtır. Zincifreden daha parlak, gri ve şeffaftır.
Güzel bir renk olmasına karşın güneş ışınlarına maruz kaldığı zaman hızlı bir şekilde ışığı tutarak kendi rengini kaybetmektedir. Bu nedenle Antik Çağ kullanımlarında zincifrenin tek başına değil, daha çok hematit dediğimiz aşı boyası içinde kullanıldığı görülür.
Kullanımı
Sağlık alanında, özellikle deri hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlarda, sivilcelerin tedavisinde, boyalarda ve pas önleyicilerde kullanılır. Zincifre ilk olarak kırmızı boya elde etmek için kullanılmıştır.
Bulunduğu Yerler
Zincifre madenlerinin en meşhuru ve belki de en önemlisi İspanya’dadır. Ayrıca Çin’de Japonya’da, İtalya’da, Almanya’da İngiltere’de, Peru’da, Meksika’da, Teksas’ta, Kaliforniya’da ve daha pek çok yerde bulunmaktadır.
Çin’de Kullanımı
Çinliler uzun ve sağlıklı bir ömür için gerekli sinnabarı gerekli görüyorlardı. Çünkü kana benziyordu ve sağlık için yutuldu, yaralara sürüldü. Hastalıklı kanları iyileştirmek, gözleri temizlemek, tümörleri, uyuzları, yanıkları tedavi etmek amacıyla kullanıldı.
Anadolu
Zincifre kırmızısının tonlarına Anadolu’da sıkça rastlanmaktadır. Kayaların kızıl mücevheri, adıyla sanıyla olduğu kadar madeni ile ve boyasıyla da topraklarımızda bulunmaktadır. Tablolarda, eski eserlerde, mimari eserlerde, restorasyon alanlarında oldukça sık karşılaşılan bir pigmenttir. Osmanlı döneminde pişmiş malzemeler veya bezeme unsurlarında Yine kırmızı boya olarak karşımıza çıkmaktadır.
Anadolu’da ilk kez bir Osmanlı boyası olarak var olmamıştır. Antik döneme ait kayıtların verdiği bilgiye göre; antik bir kent olan Efes civarında zincifre yatakları ve kaynakları bulunmaktadır. Fakat sinnabarın Türkiye’deki öyküsü Efes’ten çok daha eskilere uzanmaktadır. Neoletik dönemde Avrupa’da, Anadolu’da ve Ortadoğu’da bir renk olarak zaten kullanılmıştır.
Mimozalı Kadın ve Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu ile tanıdığımız Osman Hamdi Bey‘in eşi Naile Hanımı resmettiği portresinin fonunda zincifre rengi vardır. Eski madenlerinde saklanan hazine 2000 yıl sonra bir Türk ressamın tuvalin de kendine yer bulmuştur.
Kapak Fotoğrafı: By H. Zell – Own work, CC BY-SA 3.0
