Giriş
Tarih bazen öyle bir adam yaratır ki, ne sadece hükümdardır ne de yalnızca şair… Bir milleti ayağa kaldırır, bir inancı siyasete dönüştürür, bir halkı etrafına toplar. İşte bugün, tam da o adamlardan birini yazıyoruz.
Hayatı film, kitap olacak bir lider…
Ufak yaşta atasız kalan ama tarih sahnesine adını kazıyan çocuk…
O, kılıç ehli, kalem ehli, sanat ehli… O, İran’ı fetheden ama ruhunu Türklüğe adayan Hatâî…
Şah İsmail!
Henüz 1 yaşındayken babasını kaybetti. 7 yaşında sürgüne gitti. 12 yaşında kılıç kuşandı. 14’ünde ordusuyla yola çıktı. 15 yaşına bastığında bir devletin başındaydı.
Ve şimdi onu 10 maddede anlatmaya çalışacağım.
Doğumu ve Kökeni
17 Temmuz 1487’de Erdebil’de doğdu. Safevî Tarikatı’nın postnişini Şeyh Haydar’ın oğluydu. Atasız büyüdü ama binlerce insanı arkasına aldı.
Çocuk Değil, Komutan Doğdu
Henüz 12 yaşında liderliğe soyundu. Akkoyunluları yıktı. 1501’de Tebriz’i başkent yaparak Safevî Devleti’ni ilan etti.
Bir Mezhepten Daha Fazlası
Şiiliği sadece bir ibadet biçimi değil, bir siyasi kimlik hâline getirdi. Devleti, inançla yoğrulmuş bir güç mekanizması hâline soktu.
Türkmenlerin Yolu, Kızılbaşların Sancağı
Anadolu’dan binlerce Kızılbaş onun çağrısına uydu. Onu kutlu bir lider olarak görenler uğruna can verdi.
Hatâî Divanı
Türkçe yazdığı şiirlerle Alevî-Bektaşî edebiyatının temel taşlarından birini oluşturdu. Şiirlerinde aşkı, tasavvufu, mücadeleyi anlattı.
İran’da Bir Türk Nefesi
Fars diyarında Türkçe konuşulan bir devlet kurdu. Sarayından pazara kadar Türk kimliği hissettirdi.
Osmanlı’yla Çatışma
Yavuz Sultan Selim’le Çaldıran’da karşı karşıya geldi. Savaşı kaybetti ama fikrini kaybetmedi. O gün, iki farklı dünya görüşü savaştı.
Sanatın Himayesi
Minyatürden hat sanatına kadar pek çok alanda Safevî sarayı, Şah İsmail’in önderliğinde bir kültür merkezi oldu.
Türk mü, Değil mi Diyenlere…
Kimliği hâlâ tartışılır. Ama Türkçe divanı, Türkmen kökeni, Anadolu’daki etkisi onun hangi toprağın çocuğu olduğunu gösterir.
Erken Ölüm, Büyük İz
1524’te, 37 yaşında Tebriz’de vefat etti. Ancak bıraktığı iz, yaşından büyük, fikirlerinden derindi.
Sonsöz
Şah İsmail bir hükümdar değildi sadece. O, bir çağdı. O bir ideoloji, bir kimlik, bir uyanıştı.
Kılıcıyla devlet kurdu, kalemiyle halkın gönlünde taht. Anadolu’da hâlâ onun adıyla türkü yakılır, nefes söylenir. Mezhepçiliğin değil, bilincin ve direnişin adıdır onun hatırası.
“Erenler meydanında aşk ile yürür isem
İkilik kinini ben sinemden sürür isem
Hakk’ı tevhid edip ben birliğe erer isem
Gör ki Hatâî neylemiş aşk ile ben aşk ile”
Ve selam olsun o kudretli yüze,
Kendini Türk bilene,
Kalemiyle millete yol çizen o yüce Türk’e…
Kapak Görseli: By Chingiz Mehbaliyev, CC BY-SA 4.0
