‘Bir kez kendini bulmuş olan kişinin bu yeryüzünde yitirecek bir şeyi yoktur artık. Ve bir kez kendi içindeki insanı anlamış olan bütün insanları anlar.’
Dünyanın en önemli biyografi yazarlarından biri kabul edilen Stefan Zweig, bir yazar ve şair olmasının yanı sıra gazetecidir.
Küçük yaşlarından itibaren edebiyat ve kültür eğitimi almaya başlayan Zweig, Viyana ve Berlin Üniversitelerinde felsefe öğrenimi görmüştür.
‘Bütün yalnızlar gibi özgür ve bütün özgürler gibi yalnız…’
İlk şiirlerini lise döneminde yazmaya başlayan Zweig, Alman lirik şiirinin en önemli temsilcilerinden Rainer Maria Rilke ve bir edebiyat dâhisi olarak anılan Hugo von Hofmannsthal’dan etkilenmiştir.
İngilizce, Latince, Yunanca, İtalyanca ve Fransızca gibi çok sayıda dili konuşabilen Stefan Zweig, 1900’lü yılların başında Paul Verlaine ve Baudelaire’in şiirlerini Fransızcadan Almancaya çevirmiştir.
‘Herkesin bu derece birbirine benzediği bir toplumda, yalnızca anormalliğin bir değeri vardır.’
I. Dünya Savaşı’nda Viyana’da Savaş Arşivinde gönüllü memur olarak çalışmıştır. Savaşın ardından Avusturya’ya dönmüş ve Salzburg’a yerleşmiştir.
Salzburg’da yaşadığı yaklaşık 20 yıl boyunca pek çok esere imza atmıştır. Bu süreçte Thomas Mann, H. G. Wells, James Joyce, Paul Valery, Arthur Schnitzler, Hugo von Hoffmannstahl ve Richard Strauss gibi çok sayıda önemli şair ve yazarla dostluk kurmuştur.
Yaşamı boyunca biyografi, roman, hikaye, tiyatro oyunu, deneme, seyahat, anı ve şiir türlerinde 20’den fazla eser yazan Stefan Zweig, 1920 ve 1930’lu yıllarda Alman dilinin en fazla okunan yazarları arasındadır.
Eserleri elliden fazla dile çevrilen Zweig’ın eserleri, 1933 yılında Yahudi kökenli olması sebebiyle Naziler tarafından yakılmıştır.
Zweig, 1934 yılında Naziler tarafından evinin basılmasının ardından ülkesini terk ederek Londra’ya yerleşmiştir.
Eserleri Naziler tarafından yakılmış olsa da yazmayı hayatı boyunca sürdüren Zweig’ın yazdığı biyografilerin yanı sıra bazı edebiyat çevrelerince roman kategorisinde değerlendirilen Satranç kitabı, edebiyat dünyasının en önemli eserlerinden biri olarak görülmektedir.
1941 yılında Brezilya’ya yerleşen Stefan Zweig ve eşi Lotte, 22 Şubat 1942 tarihinde intihar etmişlerdir.
Hitler’in yarattığı kaosun ve faşist düzenin kalıcı olacağına inanan ve Avrupa’nın içine düştüğü duruma karşı büyük bir umutsuzluk ve karamsarlık hissettiğini belirten Zweig’ın, intihar mektubu:
‘Özgür iradem ve açık bir bilinçle bu yaşamdan ayrılırken, son bir sorumluluk yerine getirilmeyi bekliyor: Bana ve işimi yapmama huzurlu bir ortam sunan harika ülke Brezilya’ya içten teşekkürlerimi sunmak. Her yeni günle bu ülkeyi daha çok sevmeyi öğrendim, ruhsal anavatanım Avrupa kendi kendini yok ettikten ve ana dilimin dünyası yok olduktan sonra, dünyanın hiçbir yerinde hayatımı bu kadar severek yeniden kuramazdım. Ama altmışıncı yaştan sonra tam anlamıyla yeniden başlamak çok özel bir güç gerektiriyor. Ve benim gücüm yıllar süren vatansız yolculuklardan sonra iyice tükendi. Bu nedenle hayatımı doğru zamanda ve doğru bir şekilde sonlandırmamın iyi olacağına inanıyorum. Ki hayatım boyunca tinsel uğraşım en büyük haz kaynağım ve kişisel özgürlüğüm en yüce değerim oldu. Bütün dostlarımı selamlarım! Hepsine uzun geceden sonra gelen tanın kızıllığını görmek nasip olsun! Ben, her zamanki sabırsızlığımla önden gidiyorum.’
Petropolis’te devlet cenaze töreni ile defnedilen Zweig ve Lotte’nin Petropolis’te bulunan evleri müzeye dönüştürülmüştür.
BONUS
Stefan Zweig’ın Türkçeye çevrilen eserlerinden bir kısmı:
- Acımak
- Yürek Çöküntüsü
- Herkesin Dostu Anton
- Dünün Dünyası
- Bir Kadının Yirmi Dört Saati
- Bir Yüreğin Ölümü
- Yarının Tarihi
- Kendileri ile Savaşanlar: Kleist, Nietzsche, Hölderlin
- Üç Büyük Usta: Balzac, Dickens, Dostoyevski
- Kendi Hayatının Şiirini Yazanlar: Casanova, Stendhal, Tolstoy
- Lyon’da Düğün
- Yıldızın Parladığı Anlar
- Karışık Duygular
- Satranç
- Günlükler
- Değişim Rüzgarı
- Calvin’e Karşı Castellio ya da Köleliğe Karşı Özgür Düşünce
- Fouche, Bir Politikacının Portresi
- Tehlikeli Merhamet
- Amok Koşucusu / Amok
- Balzac, Bir Yaşam Öyküsü
- Magellan
- Freud ve Öğretisi
- Yakıcı Sır
- Ruh Yoluyla Tedavi
- Amerigo
- Mektuplaşmalar
- Buluşmalar
- Rotterdamlı Erasmus, Zaferi ve Trajedisi
- Clarissa
- Sabırsız Yürek
‘Kişi sadece ve sadece kafasından geçenlerin peşinden gittiği; yaşamından bir inanç, inancından bir yaşam yaptığı sürece etkili olabilir.’
