James Webb Uzay Teleskobu 25 Aralık 2021 tarihinde uzaya fırlatıldı. O zamandan beri kızılötesi filtreleme yöntemiyle astronomik gözlemlerine devam ediyordu. Ancak çok değil, birkaç gün öncesinde, 11 Temmuz 2022’de teleskobun çalışması ile alakalı olağanüstü bir hadise gerçekleşti!
James Webb Uzay Teleskobu, uzaya fırlatıldıktan tam 7 ay sonra, galaksi ve yıldızlardan bu zamana kadarki en renkli, en derin ve en net görüntüyü alabilen ilk teleskop oldu.
İşte, bu listemde James Webb Teleskobu ile gözlenebilen ve gözlenebilecek olanları sırasıyla açıklayacağım ve biraz da hayal gücümüzün sınırlarını zorlayarak nelerin mümkün olabileceğini kestirmeye çalışacağım.
James Webb Teleskobu, bu zamana kadar inşa edilen en büyük ve en güçlü alt yapılı gözlemevi istasyonu olarak kabul ediliyor. Zira seleflerinden olan Spitzer Uzay Teleksobu, Voyager 1, Starliner, Kepler ve kendisine teknolojik altyapı anlamında en yakını olan Hubble Uzay Teleskobu bile bu kadar net görüntü elde edememişti.
Yapımı 10 milyar dolara malolan ve ortalama 2000 watt güç tüketen James Webb Teleskobunu diğerlerinden ayıran özellik, devasa ayna yapısı ile farklı dalga boylarındaki ışıkları tek odaktan resmedebilme kapasitesidir. Bu özellik, onun gözlemlediği gök cisimlerinden üç boyutlu ve iç-dış derinlikli görüntüler alabilmesini mümkün kılmaktadır
“Zamanda gözlem yapmak mümkün müdür?”
Teleskop aracılığı ile uzay-zaman boşluğuna bu kadar yaklaşılmasının akıllara getirdiği ilk soru bu oldu.
Zira Webb Teleskobuyla ölmüş bir yıldızın sönmeden önceki aktivasyonlarına ilişkin görüntü alınabildi. İşte bu durum, bilim insanlarında Samanyolu Galaksisi’nin serüveninin de geçmişine dair objektif bilgiler bulunabileceği kanısını doğurdu.
James Webb Teleskobundan, yıldızların etkileşiminin nihayetini referans alarak, onların evrimsel dönüşümünde nasıl bir yol izlediğine dair teorik bilgiler edinebiliniyor. Bu ise galaktik evrimin milyonlarca yıl itibariyle nasıl gerçekleştiğine dair genel bir kanıya varmamızı nesnel olarak mümkün kılıyor. Yani, evrenin geçmişi artık bir muamma olmaktan çıkmaya çok yakın!
“Starburst”
“Starburst” olarak da bilinen yıldız patlamaları, yıldız doğumları, galaksisinde ihtişamla parlayan genç yıldızların galaktik eğilimleri ve zamanın ileri bir noktasında almaları muhtemel konum ve görüntüleri de yine Webb Teleskobuyla tahmin edilebiliyor. Nitekim gaz ve toz bulutlarının yerçekimi etkisiyle merkeze çekilmeleri, genç yıldız ve bulutsuların görünüşlerinde zaman içerisinde meydana gelebilecek fiziksel değişimi de tasavvur etme imkanı sağlıyor.
Webb Teleskobuyla, Karina Nebulası (Carina Nebula), Stephan Beşlisi (Stephan’s Quintet) ve Güney Halka Bulutsusu (Southern Ring Nebula) gibi çeşitli film ve belgesellerden tanıdığımız ancak aslını astarını pek fazla bilmediğimiz galaksi ve küme yıldızların net görüntülerine ulaşılabilmiştir. Söz konu bulutsulardan Stephan Beşlisi “It’s a Wonderful Life” filminde konu alınan beşli olup, beş galaksinin birbirine yakın konumlanışından oluşmaktadır.
James Webb Teleskobunun bir başka başarısı da henüz doğmakta olan genç bir yıldızı, daha patlama anında odağına alabilmiş olmasıdır. Karina Bulutsusu içerisinde yer alan NGC 3324 adlı genç yıldızın kenar ve uç bölgelerinde oluşan küçük tepecikler, kızılötesi ışınlarla filtreleme yapan Webb Teleskobunun merceğine takılmıştır. Söz konusu tepecikler ortalama 7 ışık yılı yaşındadır. Ve bu oluşmakta olan bir yıldız için erken bir yaştır.
Bu genç yıldızların tepelerindeki sivrilikler, zamanla morötesi radyasyonları ve yıldız rüzgarları tarafından azalacak ve yıldızlar gökyüzünün sakinleri sayılan diğer stabil gök cisimleri gibi dairesel bir görüntü alacaklardır.
Webb Teleskobuyla binlerce ışık yılı öncesine dair net görüntüler elde etmek de mümkündür. Güney Halka Bulutsusu’nun 2500 ışıklıyı öncesinden alınan görüntüleri, işte bu türdendir. Bu galaksiden yayılan toz ve gaz parçacıkları binlerce yıldır evrenin derinliklerine yayılmaktadır. Bu nedenle Güney Halka Bulutsusu’na baktığımızda sönük bir nebula/bulutumsu görürüz. Bu görüntü, yıldız kümesinin artık ömrünün sonlarına yaklaştığını haber verir bize.
Webb Teleskobu, kütle ve hacimsel olarak Güneş’e benzeyen WASP96-B isimli bir ötegezenenin atmosferik yapısında yaptığı incelemelerde su moleküllerine rastladı. Atmosfer tabakasının parametrelerindeki küçük iniş çıkışların detaylı analizine ait grafikler çıkaran Webb Teleskobu, onun aynı zamanda yüzlerce ışık yılı uzaklıktaki atmosferlere dair net bilgiler elde etmedeki kapasitesini de bizlere göstermektedir.
Her ne kadar Hubble Uzay Teleksobundan 2013’te ilk net su moleküllerine ulaşılabilmiş olsa da, Webb’in WASP96-B’nin atmosferinde bulunan pusların arasında asılı su moleküllerine bu kadar detaylı olarak ulaşması, atmosferli gezegenlerin bariz bir kategorisini çıkarmada ve bu gezegenlerde yaşam olabileceğine dair en güçlü işaretlere ulaşmada, gökbilimcilere ilham olmaktadır.
#UnfoldTheUniverse hashtagiyle sosyal medyada da muazzam bir yankı uyandırmış olup, Webb Teleskobuna dair bulgular, binlerce gökbilimci ve astronomi-severi de etkisi altına almıştır. Böylece bu tarihi olayın öneminin dünya çapında bilinmesini sağlanmıştır. #JamesWebbSpaceTelescope, #JWST tagi ve @NasaWebb etiketleri ile de Webb Teleskobuna ait anlık bulgular paylaşılmaya devam etmektedir.
Bu listemde Hubble Uzay Teleskobundan sonra belki insanlığın gelişimi açısından en önemli sayılabilecek astronomik bir olaya dikkat çekmeye ve James Webb Teleskobunun, uzayın derinliklerde galaktik evriminin seyrine dair ne gibi önemli verilere ulaştığı ve bunların ilerde hangi gelişmelere yelken açacağı hakkında bilgi vermeye çalıştım. Uzayın bilinmezleri hakkında bunun gibi en taze bilgilere güncel olarak ulaşmak için 10layn.com’u takipte kalın…
