Dilimize Arapçadan giren baharat kelimesi, yiyecek ve içeceklere hoş koku ve tat vermek için kullanılan tarçın, karanfil, zencefil ve karabiber gibi gıda maddelerini ifade ediyor.*
*Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük
Baharat, bitkilerin kök, yaprak ve tohum gibi çeşitli kısımlarının kimi zaman taze olarak, kimi zamansa kurutulduktan sonra toz haline getirme ya da ufalama gibi çeşitli işlemlerden geçirilmesiyle elde ediliyor.
Yiyecek ve içeceklere farklı koku, tat ve aroma kazandırmak amacıyla kullandığımız baharatlar, her mutfak kültürüne kendine özgü bir karakter kazandırıyor.
Malzemeler ve pişirme yöntemleri bakımından neredeyse aynı şekilde hazırlanan yemekler, farklı ve kimi zaman yöresel baharatlarla bambaşka bir yapıya bürünüyor.
Toplulukların giyim, müzik ve nezaket kuralları gibi baharat kullanımı da kültürel bir işlev ve özellik taşıyor.
Çeşitli kullanım amaçları taşıyan baharatlar, kimi zaman iyileştirici özellikleri sebebiyle kimi zamansa tadı değiştirmek ya da karşı etkenleri dengelemek için yiyecek ve içeceklere katılıyor.
Zencefil, biberiye ve nane gibi bazı baharatlar iyileştirici etkileri sebebiyle tercih edilirken tuz ve pul biber, tadı artırmak; zerdeçal, anti-kanserojen maddelerin kana karışımını hızlandırdığı için tercih edilebiliyor.
Mutfağın baş tacı baharatlar, küçük miktarlarla yiyecek ve içecekleri değiştirme, daha lezzetli hale getirebilme özelliğine sahip kahramanlar ilan ediliyor.
Ülkemizde olduğu gibi, dünyanın dört bir yanında binlerce çeşit; kök, tane, yaprak halinde, taze ve kurutulmuş baharatın satıldığı özel çarşılar ve pazarlar yer alıyor.
Ayrıca baharatların tüm büyüsüyle dünyamızı sarmasını sağlayan festivaller düzenleniyor.
Baharat Seçmenin İncelikleri
- Paketlenmiş baharatlar büyük bir kolaylık sunsa da baharatı doğru şekilde muhafaza eden aktarlardan, pazar ve çarşılardan alışveriş yapmak keyifli bir sürece dönüşebiliyor.
- Bunun yanı sıra, yeni bilgiler öğrenmek ve öneriler almak için de konunun uzmanlarıyla direkt temas etmek keşfedici bir özellik taşıyabilir.
- Baharatın tazeliğini, diğer bitkilerde de olduğu gibi renginden ve kokusundan anlayabilirsiniz. Baharatın kokusu alınabilir; renkleri canlı ve parlak olmalıdır.
- Değerinin altında fiyata sahip baharatları tercih etmenizi önermiyoruz. Çünkü, ne yazık ki doğal olmayan malzemelerden üretilen baharat görünümündeki maddelerle karşılaşmanız çok uzak bir ihtimal değil.
Yemek – Baharat Uyumu
Büyük ölçüde damak zevkine ve yaratıcılığa göre şekillenen baharat kullanımında, belirli kurallar bulunmuyor. Çoğu zamansa, kullanacağımız baharat kombinasyonlarını demene-yanılma yoluyla keşfediyoruz.
Yine de, genel olarak kabul görmüş bazı yiyecek-baharat kombinasyonlarından kısaca bahsetmek istiyoruz.
Beyaz Et: Kırmızı ve karabiber çeşitleri, kekik, biberiye, defne yaprağı, kişniş, köri, zencefil, zerdeçal, soğan ve sarımsak tozları, vb.
Kırmızı Et: Kırmızı ve karabiber çeşitleri, taze ve kuru kekik, hardal tohumu, sarımsak tozu, soğan tozu, karanfil, tarçın, kimyon, zerdeçal, kişniş, vb.
Hamur İşleri: Kırmızı biber, karabiber, susam, çörekotu, maydanoz, fesleğen, dereotu, kekik, biberiye, vb.
Sebze Yemekleri: Sarımsak ve soğan tozları, kırmızı ve karabiber çeşitleri, nane, vb.
Genel olarak baharatları; et ve sebze yemeklerine, pişmelerinden 10-15 dakika önce; dolma ve börek içi gibi harçlara, soğumalarının ardından ve yine tatlılara, soğumalarının ardından ekleyebilirsiniz.
Baharat Saklamanın İncelikleri
- Baharat saklamak için en ideal kaplar; temiz, kuru, kapaklı ve cam kaplardır.
- Baharat kapları, güneş görmeyen yerlerde saklanmalı, direkt ısı ve ışıkla temas etmemelidir.
- Kapların kapakları hava almayacak şekilde, sıkıca kapatılmalıdır.
- Paket halinde alınan baharatların son tüketim tarihlerine mutlaka uyulmalıdır. Açık alınan baharatlar ise, en fazla bir yıl içinde tüketilmelidir.
- Baharatlar nemli ortamlardan uzak tutulmalıdır.
- Her kullanım öncesinde, koku ve renkleri kontrol edilmelidir.
- Taze baharatlar saklanmadan önce ayıklanmalı ve yıkanmalıdır.
- Taze baharatlar, kilitli buzdolabı poşetlerinde ya da sıvı yağ içerisinde buzdolabında ya da derin dondurucuda tazeliklerini uzun süre koruyabilirler.
- Baharatları tohum olarak almak ve kullanım öncesinde öğütmek de tazeliklerini korumaları açısından avantaj sağlayacaktır.
