Dünya Kitap Başkenti Programı Nedir?
Dünya Kitap Başkenti programı, okuma ve kitaplara adanmıştır.
Dünya Kitap Başkenti kavramı, 1996 yılında, UNESCO tarafından Dünya Kitap ve Telif Hakları Günü’nün ilan edilmesinden sonra ortaya çıkmış ve 2001 yılında ilk Dünya Kitap Başkenti Madrid seçilmiştir.
Bu deneyimin başarılı olmasından sonra, 2001 yılında düzenlenen UNESCO Genel Konferansında her yıl bir şehrin kitap başkenti olarak seçilmesine karar verilmiştir.
Dünya Kitap Başkenti Olabilmek için Gereken 6 Kriter
- Özellikle Dünya Kitap Başkenti için tasarlanan ve büyük oranda paydaşlar ve toplum için uzun dönemli faydalarla, şehrin başkent olma dönemi süresince uygulanacak etkinlik programının sunulması,
- Öngörülen giderlerin genel bir taslağı ve fon artırma stratejileri,
- Profesyonel ve sivil toplum örgütlerini de içeren, kentsel, bölgesel, ulusal ve uluslararası katılım derecesi ve programların önceden görülebilen etkileri,
- Başvuruda bulunan şehir tarafından; kitap tedarik zincirindeki ve bilimsel ve edebi toplumdaki diğer aktörlere ilişkin yazarları, yayıncıları, kitap satıcılarını ve kütüphanecileri temsil eden ulusal, bölgesel ve uluslararası profesyonel kurumlarla işbirliği içinde düzenlenen, tek seferlik ya da devam eden etkinliklerin nitelik ve nicelikleri,
- Kitapları ve okumayı teşvik edici ve artırıcı diğer kayda değer projelerin nitelik ve nicelikleri,
- ‘İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 19. ve 27. maddelerinin ve ‘Eğitsel, Kültürel ve Bilimsel Malzemenin İthaline dair Anlaşma’nın (Floransa Sözleşmesi) yanı sıra UNESCO Kuruluş Anayasasında belirtilen ifade özgürlüğü, bilgiyi yayınlama ve dağıtma özgürlüğü ilkelerine uygun olması.
Jüri
UNESCO’nun gözetiminde olan seçici komiteye aşağıdaki her bir kuruluştan bir temsilci katılmaktadır.
- Uluslararası Yayıncılar Birliği (IPA – International Publishers Association)
- Uluslararası Kitapçılar Federasyonu (IBF – International Booksellers’ Federation)
- Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kuruluşları Federasyonu (IFLA – International
- Federation of Library Associations and Institutions)
- UNESCO
İlk Dünya Kitap Başkenti: Madrid, İSPANYA
2001 yılında, ilk Dünya Kitap Başkenti seçilen Madrid, İspanya’nın başkenti ve Avrupa’nın en kalabalık ve zengin şehirlerinden biridir.
Dünyanın en büyük sanat galerisi kabul edilen Prado Müzesi’nin yer aldığı şehirde çok sayıda müze bulunmaktadır.
2002 – 2005
2002 İskenderiye, MISIR
Mısır’ın üçüncü, Afrika’nın yedinci büyük kenti olan İskenderiye; bölgenin en önemli turizm ve sanayi merkezlerinden biri olmasının yanı sıra birçok tarihi, sanatsal ve kültürel değere ev sahipliği yapmaktadır.
2003 Yeni Delhi, HİNDİSTAN
Hindistan’ın başkenti olan Yeni Delhi, dünyanın en hızlı büyüyen şehirlerinden biridir. Çok sayıda tarihi ve turistik yerin bulduğu şehir, Hümayun Türbesi ve Qutub Kompleksi olmak üzere iki adet UNESCO Dünya Mirası’na sahiptir.
2004 Antwerp, BELÇİKA
Avrupa’nın en eski kentlerinden biri olan Antwerp, Belçika’nın Brüksel’den sonra ikinci büyük şehridir ve Avrupa’nın ikinci büyük limanına sahiptir.
2005 Montreal, KANADA
Kanada’nın ikinci büyük şehri olan Montreal, Paris’ten sonra dünyanın en fazla Fransızca konuşulan şehridir.
Dünyanın en çok ziyaret edilen müzelerinden biri olan Montreal Güzel Sanatlar Müzesi ve dünyanın en saygın üniversitelerinden biri olan McGill Üniversitesi’nin bulunduğu Montreal, kültürel aktiviteleri ve festivalleri ile de ünlüdür.
2006 – 2009
2006 Turin / Torino, İTALYA
İkinci Dünya Savaşı’na kadar Avrupa’nın siyasi merkezlerinden biri olan Turin, bugün İtalya’da Milano ve Cenova ile birlikte endüstriyel üçgenin parçasıdır.
Çok sayıda tarihi, doğal, kültürel ve turistik merkezin bulunduğu şehir, İtalyan otomotiv endüstrisinin pek çoğuna da ev sahipliği yapmaktadır.
2007 Bogota, KOLOMBİYA
Kolombiya’nın en büyük şehri ve başkenti olan Bogota, aynı zamanda Güney Amerika’nın en hızlı büyüyen metropollerinden biridir.
Dünyanın en yüksek üçüncü başkenti olan şehir, Kolombiya’nın en önemli kültür merkezidir.
2008 Amsterdam, HOLLANDA
Hollanda’nın başkenti olan Amsterdam, dünyada en çok ziyaret edilen şehirlerden biridir.
Baruch Spinoza, Rembrandt van Rijn ve Vincent van Gogh gibi birçok sanatçıya ev sahipliği yapmış olan şehirde görülebilecek çok sayıda doğal, kültürel ve turistik merkez bulunmaktadır.
2009 Beyrut, LÜBNAN
1970’li yıllarda başlayan Lübnan İç Savaşı’na kadar yıllar boyunca Ortadoğu’nun ekonomik, fikri ve kültürel merkezi olan Beyrut, Lübnan’ın başkentidir.
2010 – 2013
2010 Ljubljana, SLOVENYA
Ljubljana, Slovenya’nın en büyük şehri ve başkentidir.
2011 Buenos Aires, ARJANTİN
Arjantin’in başkenti olan Buenos Aires, Güney yarımkürenin Paris’i olarak da anılmaktadır.
Güney Amerika’da en çok ziyaret edilen şehirlerden biri olan Buenos Aires, tüm dünyada mimarisi ve zengin kültürel yaşamı ile tanınmaktadır.
2012 Erivan, ERMENİSTAN
Ermenistan’ın en büyük şehri ve başkenti olan Erivan, ülkenin siyasal, endüstriyel, kültürel ve sanatsal merkezidir.
2013 Bangkok, TAYLAND
Tayland’ın başkenti olan Bangkok, Taycada 166 harften oluşan ismiyle dünyanın en uzun yer adına sahiptir.
Güneydoğu Asya’nın en kozmopolit ve hızlı gelişen şehirlerinden biri olan Bangkok, Asya’nın en önemli turistik merkezlerinden de biridir.
2014 – 2017
2014 Port Harcourt, NİJERYA
Port Harcourt, Nijerya’nın Rivers Eyaleti’nin başkentidir.
2015 Incheon, GÜNEY KORE
Seul Ulusal Başkent Bölgesi’nin bir parçası olan Incheon, Güney Kore’nin en önemli ekonomik merkezlerinden ve liman kentlerinden biri olmasının yanı sıra bilişim, lojistik ve turizm merkezlerinden oluşan serbest ekonomi bölgesi barındırmaktadır.
2016 Wroclaw, POLONYA
Aşağı Silezya’nın tarihi bölgesi ve başkenti olan Wroclaw, Polonya’nın Varşova’dan sonra ikinci büyük finansal merkezidir.
2017 Konakri, GİNE
Konakri, Gine Cumhuriyeti’nin başkentidir.
2018 – 2021
2018 Atina, YUNANİSTAN
Yunanistan’ın başkenti ve en kalabalık şehri olan Atina, antik çağlardan bugüne dünyanın en önemli kültür merkezlerinden biri olma özelliğini korumaktadır.
2019 Şarika / Şarca, BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Şarika, Birleşik Arap Emirlikleri’nin metropoliten alanını oluşturan üçüncü büyük şehri ve aynı zamanda kültür ve sanayi merkezlerinden biridir. Şarika Emirliği’nin yerleşim yeri de olan şehir, 18. Yüzyıldan bugüne Kasimi Hanedanı tarafından yönetilmektedir.
2020 Kuala Lumpur, MALEZYA
Malezya’nın başkenti ve en kalabalık şehri olan Kuala Lumpur, Güneydoğu Asya’nın en hızlı gelişen metropollerinden biridir.
2021 Tiflis, GÜRCİSTAN
Tiflis, Gürcistan’ın başkentidir.
2022 Guadalajara, MEKSİKA
Meksika’nın Jalisco Eyaleti’ne bağlı bir tatil kenti olan Guadalajara, aynı zamanda eyaletin başkenti ve ülkenin dördüncü büyük şehridir.
