Placebo Etkisi
Binlerce yıldır şamanlardan sağaltıcılara ve modern zaman doktorlarına kadar pek çok iyileştiricinin ve tıp uzmanının kullandığı Placebo Etkisi, farmakolojik olarak etkisiz bir ilacın uzmanın telkiniyle birlikte hasta üzerinde olumlu etki yaratması anlamına geliyor.
Latincede hoşnut etmek ya da sizi hoşnut edeceğim anlamına gelen Placebo kelimesine ilk kez 14. yüzyılda rastlanıyor. Ölen kişinin ruhunu hoşnut tutmak amacıyla ölünün ardından ağlayan ücretli kişilerin ağlamaya başlarken söyledikleri, ‘yaşayanlar aleminde, Tanrı’yı hoşnut edeceğim/ Placebo Domino in regione vivorum’ cümlesi bir süre sonra bu kişilerin Placebo ismiyle anılmalarına sebep oluyor.
Modern tıp dünyasında ise, kelimeye, ilaç yerini tutan yöntemler tanımlamasıyla ilk kez 1811 yılında yayımlanan Quincy Tıp Sözlüğünde rastlanıyor.
Dünya Savaşlarının her ikisi sırasında da doktorların gerekli ilaçları bulamadıklarında yaralı ve hastaların acısını hafifletmek amacıyla, ilgili ilacı verdiklerini ima ederek klinik geçerliliği olmayan alternatif tedavi uygulamaları neticesinde hastaların ve yaralıların şikayetlerinin azalmasına tanık olmaları sonucunda tıp dünyasında da kullanılmasını sağlamıştır.
Ağrı ve acıların dindirilmesinin yanı sıra depresyon, astım ve migren gibi çeşitli fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklarla bağlantısı da yıllar boyunca araştırılmış ve olumlu etkisi kanıtlanmıştır.
Bugün, hala, altında yatan sebepler kesin olarak bilinmiyor, ancak zihnin ödül devrelerinin; beklenti, endişe hafifletme ve nöro-kimyasal mekanizmalarının yanı sıra doktor telkininin ve şartlı öğrenmenin de Placebo Etkisi üzerinde etkili olduğu düşünülüyor.
Yapılan araştırmalar ilacın yeniliğinin, albenili bir pakete sahip olmasının, hastaya uygulanan tedavinin ciddi ve acılı olmasının da bu etkiyi artırdığını ortaya koyuyor.
Placebo’nun fiziksel anlamda hastaları iyileştirme üzerindeki etkisi kanıtlanmamıştır. İyileşme etkisinin de kısa süreli olduğu ortaya konmuştur.
Placebo uygulamasına ilişkin problemlerden ilki tıp etiğine, ikincisi ise daha fazla kar elde etmeye çalışan ilaç firmalarına ilişkindir. Tıp etiğine göre, hastanın kendisine uygulanacak tedavi yöntemi ve ilaçlara ilişkin onay vermesi gerekir. Bu konudaki problem yakın zamanda, hastaya verilen ilacın Placebo olduğunun söylenmesinin, iyileşme üzerindeki etkiyi kısmen de olsa sürdürdüğünü ortaya koyan araştırmalarla bir ölçüde çözümlenmeye çalışılmaktadır.
Nocebo Etkisi
Nocebo ise madalyonun diğer yüzüdür ve Latincede Nocebo, zarar vereceğim, anlamına gelir. Nocebo, etkisiz madde alımının ardından fiziksel veya psikolojik olarak olumsuz etkilerin görülmesi olarak tanımlanabilir.
Placebonun tam tersi durumlar için kullanılan Nocebo Etkisi, kullanılan ilacın sebep olabileceği yan etkilerin kişinin bu yan etkileri öğrenmesi sonucunda ortaya çıkmasıdır.
