Kısaca MUM Etkisi
MUM Etkisi, genel bir ifadeyle, bir başkasına kötü haber vermekten kaçınmayı ve başkalarının gözünde kötü haber ile bağdaştırılmaktan korkmayı ifade eden bir sosyal fenomendir.
MUM Etkisi yaygın bir fenomen olarak kabul edilse de, hayatımızın pek çok anında kötü haberlerle ve olumsuz hikayelerle karşılaştığımız gerçeğini unutmamak gerekir.
Literatürde MUM Etkisi
MUM Etkisi ya da literatüre geçtiği ismiyle LAL Etkisi, huzursuzluk doğuracağı için, insanların kötü haber iletmekten kaçınması ve/veya başkalarında olumsuz bir izlenim bırakmak istemeyişi olarak tanımlanıyor.
LAL Etkisi, kabul edilmiş bir fenomen olmasına rağmen, insanların olumlu haberleri iletme arzusunun olup olmadığının yeterince araştırılmadığı konusunda eleştirilere açık durumda.
Tarihçesi
MUM Etkisi kavramı, Abraham Tesser’in öncülüğünü yaptığı bir sosyal psikoloji topluluğunun 1950 yılındaki çalışmasına dayanıyor.
Sidney Rosen, Abraham Tesser ve ekibinin ortaya koyduğu kavram, ağırlıklı olarak Örgütsel Psikoloji alanında kullanılıyor.
Mum etkisi nasıl ortaya çıkıyor?
Çoğu zaman, farkında olarak ya da olmayarak, mum etkisinin ortaya çıkmasına biz izin veriyoruz. Bunun başlıca sebepleri arasında, başkalarına olumsuz veya itici biri olarak görünmemek ve suçluluk duygusundan kaçınmak geliyor.
Örgütsel psikolojide ise, örgütsel sessizlik başlığı altında inceleniyor. Ve genel bir ifadeyle, çalışanların yetkililere ya da diğer çalışanlara olumsuz haber iletmekten kaçınması ve sessizliğini korumasını ifade ediyor.
Peki, ne yapıyoruz?
- Kötü haberi karşı tarafa iletmekten kaçınıyor ya da kötü haber vermeyi reddediyoruz.
- Olumsuz haberlerin üzerini örtüyor ya da olumsuz olmamalarını sağlamak amacıyla, olduğundan farklı aktarıyoruz.
İlettiğimiz kötü/olumsuz haberle bağdaştırılmaktan korkarken, aslında başta haberin bizimle ilgili olup olmadığını düşünmüyoruz. Çünkü mum etkisi; olumsuz bir haber bizi etkilediğinde ya da bizimle ilgili olduğunda veya bizimle ilgisi olmasa bile, haberi verdiğimiz kişiyi etkilediğinde devreye giriyor.
Mum etkisinin sosyal ilişkilerimizle bağı nedir?
Mum etkisi, sosyal ortamlarda bizi belirli davranış ve tutumlara iten toplumsal normlar sebebiyle üzerimizde oluşan baskıyı ve stresi artıran unsurlardan biri olarak değerlendirilebilir.
Olumsuz haberleri iletmek istemememizin başlıca sebepleri:
- Olumsuz haberi ileten kişi olarak, suçluluk duymak istemeyişimiz,
- ‘Felaket Tellalı’ pozisyonuna düşmekten kaçınmamız,
- Toplum/kişi gözünde olumsuz durum ve duygularla özdeşleştirilmek istemeyişimiz,
- Karşıdaki kişiyi (kişileri) incitmekten korkmamız veya karşımızdaki kişiyle empati kurabiliyor olmamız, vb.
‘Olumsuz haber vermeme’ şansımız var mı?
Hayatın akışında her şeyin ‘olumlu’ ya da ‘istenen’ olması mümkün değildir. Ancak olumsuz bir haber iletmeden önce, kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koymayı ve onun nasıl hissedeceğini, düşüneceğini tahmin ederek, haberi en uygun şekilde iletmeyi tercih edebiliriz.
