Soyadı
İran’da, kadınlar evlendiklerinde soyadları değişmemektedir. Bizde bankaların sıklıkla sorduğu sorulardan biri olan ‘anne kızlık soyadı’, İranlı kadınlarda değişmeden kalmaktadır.
Ayrıca, evlendikleri zaman eşlerinin soyadlarını almazlar. Çift soyadı, yani hem kendi soyadının hem de eşininkinin kullanımı söz konusu değildir.
Stadyum Yasağı
Kadınların yakın bir zamana kadar maç izlemek için stadyuma gitmeleri yasaktı. Ancak ‘Dohter-i Abî’ (Mavi Kız) olarak tanınan Seher Hüdeyari’nin futbol maçını izlemek için stadyuma girmeye çalışmasından dolayı aldığı cezayı protesto etmek için mahkeme önünde kendini ateşe verip hayatını kaybetmesi sonucunda, kadınlara stadyuma bir günlüğüne giriş izni verildi ve kadınlar milli maçı stadyumda seyrettiler. Bu yasak yaklaşık 40 yıldır yürürlüktedir.
Başörtü
Bilindiği üzere İran’da kadınların başörtü takma zorunluluğu bulunmaktadır. İran Devrimi’nden sonra, 1979 tarihinde İran’da kadınlara kapanma zorunluluğu getirilmiştir. Ancak saçı 3 cm’den kısa olan kadınların başörtü takma zorunluluğu yoktur. Kadınlar kısa saçlıysa, başörtü olmadan dışarıda bulunabilmektedirler.
Boşanma
İran’da kadının boşanma hakkı yoktur. Bir evlilik bitirilmek istendiğinde, boşanma davasını kadın açamaz.
Erkeğin yasal olarak 4 kadınla evlenmesinde sorun yoktur. Ancak kadın mahkemeye gidip kocası başkası ile evlendiği için ya da başka bir sebeple boşanma talebinde bulunamaz.
Çocukların Velayeti
Anne-baba ayrıldığında, kadınlar çocuklarının velayetini tam olarak alamazlar. Sadece evlenmeden önce sözleşme yapılırsa durum değişebilir. Çocuk kız ise 7 yaşına kadar, erkek ise 5 yaşına kadar anne ile kalabilmektedir.
Yabancı Uyruklularla Evlilik
İranlı bir kadın yabancı uyruklu bir erkek ile evlendiğinde, çocuğu yakın bir zamana kadar İran vatandaşı olma hakkına sahip değildi. Ancak bir erkek yabancı uyruklu bir kadınla evlenirse, çocuğu İran vatandaşı olabilirdi.
Yaklaşık on yıldır süren bir mücadele sayesinde, yasa kabul edilmiş olup artık İranlı kadınların yabancı uyruklulardan olan çocukları da İran vatandaşı olabilecektir.
Hakimlik, Savcılık, Avukatlık
İran’da, İslam Devriminden sonra, ilk kez 1997 yılında bir kadın hakim atandı. İran’da, aile mahkemeleri dışında, kadın hakim atamaları yasaktır. İran’da kadın hukukçuların savcı olması da yasak olup ilk kez 1998 yılında savcı yardımcısı olarak bir kadın atanmıştır. Fakat kadınlar avukat olabilmektedir.
Pasaport Alma ve Yurtdışına Çıkma
İran’da, kadın evli ise kocasının izniyle; bekar ise, 18 yaşını doldurmuş olsa da, bir kereye mahsus babasının izni ile pasaport alabilir ve yurtdışına çıkabilir. Ancak 18 yaşından küçük ise, her çıkışta babadan izin kağıdı alması gerekmektedir. Baba yoksa büyükbaba veya amcadan da izin alınabilir. Ama hiçbir şekilde anne bu konuda söz sahibi değildir.
Kutlamalar
İran’da kadınlar, yasalar gereği erkekler ile birlikte düğün, parti, kutlama, vb. etkinliklere katılamaz. Erkeklerin olduğu ortamda ya da bir erkek ile dans edemez. Çünkü dans etmek kadın için bir suçtur. Zaten haberlerde de dans videoları yüzünden İran’da tutuklanan kadınları sık sık görmekteyiz. Zumba, aerobik ve body ritim gibi spor aktivitesi olarak kabul edilen danslar, İran kültürüne ters düştüğü için yasak kapsamındadır.
Dış Giyim
2019 yılında, İran’da kadın dış giyim ürünlerinin düğmeli olması gerektiği bildirilip düğmesiz dış giyim kıyafetlerinin üretimi yasaklandı. Zaten oldukça kısıtlamaya tabii olan kadın dış giyimine bu da eklenerek daha da sınırlandırılmış oldu. Erkek kıyafetleri ile ilgili ise, bir kısıtlama bulunmamaktadır.
