8 Temmuz 2021

10 Maddede Halo Etkisi ya da Hale Etkisi Nedir?

Burcu Tur Yüksel Akay

~4dk

Halo Etkisi Nedir?

Halo etkisi, kısaca, bir özneyle ilgili olumlu ya da olumsuz ilk izlenimin, o öznenin tüm özelliklerine genellenmesi eğilimi olarak açıklanabilir.

Bir başka ifadeyle; yalnızca bir özelliğiyle tanınan bir öznenin diğer özelliklerinin, bilinen (bilindiği düşünülen) bu özellikten yola çıkılarak açıklanması veya tanımlanmasıdır.

Hare, hale ve ayla etkisi; hareleme hatası, baskın özellik etkisi ve genelleme hatası gibi kavramlarla da isimlendirilmektedir.

İsmini, İngilizcede hale ve ışık çemberi anlamlarına gelen ‘halo’ kelimesinden almıştır.

Halo Etkisinin Tarihçesi

‘Halo Etkisi’ kavramını, ‘özel çıkarıma dayanarak genel izlenim yaratma’ eğilimi olarak, ilk kez Amerikalı Psikolog Edward Thorndike, 1920 tarihli bir makalesinde kullanmıştır.

İlgili makalede askerler arasında yapılan bir deneyden bahseden Thorndike; üst rütbeli askerlerin fiziksel olarak güçlü ve yakışıklı olan alt rütbeli askerleri daha sadık ve güvenilir bulduğunu; fiziksel olarak güçlü görünmeyen askerlerin ise, olumsuz değerlendirildiğini tespit etmiştir.

Diğer Araştırmalar

Thorndike’in ardından yapılan birçok araştırma, iyi görünümlü insanları daha zeki bulma ve olumlu kişilik özelliklerine sahip olduklarına inanma eğilimi gösterdiğimizi ortaya koymaktadır. Örneğin; yargılanan kişinin çekici olmasının, jürinin o kişinin suçsuz olduğuna inanma eğilimini artırdığı görülmüştür.

Gündelik Hayatımızda Halo Etkisi

Halo etkisi, genellikle özneyle ilgili yeterli bilgi sahibi olmadığımızda veya bir karar vermemiz gerektiğinde ortaya çıkar. Ayrıca yalnızca kişilere karşı değil; kurumlara, markalara, olaylara veya nesnelere karşı da oluşabilir.

Araştırmalar, halo etkisinin eğitim hayatımızda rol oynadığını ortaya koymuştur. Bu araştırmalara göre; bazı öğretmenlerin ‘daha güzel’ olarak değerlendirdikleri öğrencilerinin daha başarılı olmasını beklediği; bazı öğrencilerin ise, sıcakkanlı ve arkadaş canlısı öğretmenleri daha samimi buldukları görülmüştür.

Halo etkisinin, eğitim hayatımızda olduğu gibi, iş yaşamımızda da etkili olduğu bilinmektedir.

Örneğin; olumlu tutuma sahip olan çalışanların performanslarının daha yüksek olduğuna dair bir algı oluştuğu gözlemlenmiştir. 

Benzer bir şekilde, mülakat süreçlerinde dış görünüşün ve fiziksel özelliklerin, değerlendirme sırasında etkili olabildiği görülmüştür.

Sosyal ilişkilerimizden iş yaşamımıza kadar hayatımızın pek çok noktasında etkili olan halo etkisi, tüketim davranışlarımızı ve politik düşüncelerimizi de etkileyebiliyor.

Bir markayı tercih etme sebeplerimizi sorguladığımızda veya desteklediğimiz siyasi karakterlere ilişkin düşüncelerimizi yeniden değerlendirdiğimizde halo etkisinin varlığını (ya da yokluğunu) açık bir şekilde görebiliriz.

Boynuz Etkisi (Horn Effect)

Halo etkisi, genellikle hem olumlu hem de olumsuz etkiyi kapsasa da, çoğu zaman pozitif etkiyi ifade etmek için kullanılmaktadır.

Ters halo etkisi olarak da isimlendirilen boynuz etkisi ise, olumsuz etkiyi belirtmede kullanılmaktadır. Yani, özneyle ilgili olumsuz ilk izlenimimizden yola çıkarak öznenin diğer özelliklerinin de olumsuz olduğunu düşünme eğilimimizdir.

Bu içeriği beğendiniz mi? Bunun gibi daha fazla içerik üretebilmemiz için bize Patreon´da destek olun. 🙂
10layn.com Patreon button
Burcu Tur Yüksel Akay

Burcu Tur Yüksel Akay

Tüm yazıları

E-bültenimize kaydolun.