Neredeyse hepimiz, espri yeteneği olan yani; bizi güldürebilen, zorlu anları katlanabilir kılabilen ve kimsenin göremediği o ince ayrıntıları görebilen insanlara hayranlık duyuyoruz. Misafir yazarımız Arda Ös, bu yazısında hepimiz için ilgi çekici bir konu olan espri yeteneğini ele alıyor:
Esprinin Anlamı
Kökeni Fransızca olan espri (Fr esprit) kelimesi Fransızcada zeka ve ruh, Latincede (La spirare) nefes almak anlamına geliyor.
Kelimenin günümüzdeki kullanımıyla anlamı ise, içine zeka katılmış kısa bir soluk.
Her zaman derin bir anlayışı yansıtmasa da, yerinde ve zamanında yapılan, kullanım sıklığıyla kişilikle özdeşleşmiş, derin karakterin bir göstergesidir.
Yaklaşık 17. yüzyıldan itibaren günlük konuşma dilimize de işlemiştir.
Liderlerin En Önemli Özelliği
Düşüncesizce ve yersiz zamanlarda yapılan şakalarla kolayca karıştırılabilen espri, ince bir ruh, zaman zaman da derin bir düşünce ürünü olabilmektedir. İçinde yaşadığımız zaman diliminde Daniel Goleman’ın Duygusal Zeka ile açtığı çığırın en önemli parçası olarak kişilikle özdeşleştirilmiştir.
Daniel Goleman’a göre; mizah barındıran esprili bir kişilik olmak, liderlerin en önemli özelliklerinden biridir.
Bu kuramın geliştirildiği günden bugüne 20 yıldan fazla zaman geçmiş olsa da, kuram hiçbir zaman tartışmaya açılmamış; liderlerin espri kullanma ve mizah yetenekleri, vizyonlarının bir göstergesi olarak görülmüştür.
Gözlem, Analiz ve İşleme
Espri kullanabilme, oluşturabilme yeteneğine sahip insanların aynı zamanda başarılı birer hikaye anlatıcıları olmaları ise tesadüf değildir.
İyi hikaye anlatmak beraberinde iyi hikaye dinleme yeteneğini de getirir. Anlayacağınız, basit gözlemler ve derin analizler iyi esprinin olmazsa olmazıdır. Fakat her basit gözlem, her derin analiz espri barındırmaz. Onu, o hale dönüştürecek rafine bir zihin yapısı da son ürünün olmazsa olmazıdır.
Ürünümüz: Espri 🙂
Espri Yeteneği
Espri yaratabilmek, esprili bir hikaye oluşturmak tartışmasız bir yetenektir ve bu yeteneğe sahip olup olmadığınızı anlamak çok basittir: Gülümseyen yüzler!
İyi haber ise, her yetenek gibi espri yeteneği de öğrenilebilir, geliştirilebilir.
Sizin hikayeniz ne?
İyi bir hikayeden anlamak için, hikayenin gücü hakkında fikriniz olmalıdır. Hikayeler, edebi anlamı ile, gerçek ya da gerçek olabilecek kurguları anlatan düz yazılardır. Sosyolojik bir olgu olaraksa, anlama derinlik katan, kolaylaştıran ve çok sayıda kişinin benzer anlamda buluşmasını sağlayan kısa ve güçlü söylemlerdir.
Unutmayın, en güçlü hikaye, kendi hikayenizdir.
Hepimizin bir hikayesi var, sizinki ne?
Hikaye Anlatmak
Birçok kişi kendi hikayesini anlatırken sahip olmadığı veya geçici olarak kullandığı genel müdür, muhasebeci, insan kaynakları direktörü, tekniker, yazılım mühendisi, vb. unvanlarla kendisini bir hiyerarşi içinde konumlandırarak söylem oluşturmaktadır. Bu söylemler alışıldık, sıkıcı, zaman zaman ezici, abartılmış ve umulandan çok, çok, çok daha az kişi için aynı anlamı ifade edecek şekilde kullanılmaktadır. Oysa gerçek bir hikayenin; kısa, temiz, anlaşılabilir, bağlama anlam katan –yani oluşumların kopuk bir şekilde gerçekleşmediği (örneğin; İzmir’de doğmuşum, ilk ve orta öğrenimimi İzmir’de ve üniversiteye kadarsa şunu yapmışım. İlk işim gibi…)-, zamanları birleştiren bir yapısı vardır.
Kendi hikayeniz, asıl esprinizdir.
Kendi hikayeme atıfla…
Ben gerçek ve anlamlı hikayelerin, şu şekilde aktarılmasından yanayım:
‘İzmir’de dünyaya gelmiş olmasından dolayı pek bir sevindiğim kişi olarak ben, İstanbul’a gelinceye kadar neden buna sevinmesi gerektiğini anlamayan biri olarak dünyaya gelmişim. Bunu geç anlamam, anlama işini neden ağırdan aldığımı da gösteriyor. O yüzden, bana karşı ne kadar açık ve net olursanız işler o kadar hızlı yürür.’
Ben hikayeme bu şekilde başlar ve devamını getiririm.
Buradaki esprinin ‘ben sizi anlamadıysam bu, benim kusurumdur. Bu yüzden bana karşı açık olun’ şeklinde düz bir söylem olarak gerçekleşmediğini anlayan kişilerle buluşmak hem hikayemin gücü hem de benim şansımdan olsa gerek.
Hayata esprili bir bakış açısıyla yaklaşmak.
Espriniz her zaman anlatımda veya hikayenizde yer almayabilir. Birçok kişi fark etmese bile renkli çoraplar giyiyor olmam da hayata karşı kullandığım bir espridir.
Bazı kravatlar, sizi yansıttığını düşündüğünüz kimi aksesuarlar da esprinin bir parçası olabilir.
Espri yapmak amacıyla olmasa da; farklı özelliklere sahip, bütünü tamamlamayan fakat benim sevdiğim kravatlarla ilgili soru soran olduğunda, kimse bugün bana saçların çok güzel olmuş demeyeceği için bu kravatları tercih ediyorum, cevabını veriyorum.
Anlayacağınız üzere, saçlarım biraz seyrek. Seyrek yani… 🙂
Espri bir anlayıştır.
İnsanlar, anlattığınız olayı sizin açınızdan dinlediklerinde yüzlerinde bir tebessüm oluşmasını sağlayan anlayış.
Eğer espri yapıyorsanız ve buna karşılık gülümseyen yüzler beklediğinizden az ise, empati yeteneğinizi sorgulama zamanınız gelmiş demektir.
Hayatın içinde, karşınızdaki kişiyle empati kurma durumunuzu size bildiren en önemli araç, espridir.
Esprilerinize beklediğiniz karşılığı alamamak, esprilerinizi değil, empati yeteneğinizi geliştirmeniz için bir işarettir.
Espri, komik ya da değil…
Hikayeniz muhakkak esprili olmak zorunda değil. Hatta birçok hikayede bundan kaçınmalısınız. Fakat anlayışınız, mizahı değerlendirme şekliniz, espri yeteneğiniz buna el veriyorsa; esprili bir anlatım hikayenizi olumlu, anlaşılabilir ve etkileyici kılabilir. Bunun da hayatınıza olumlu, anlaşılabilir ve mizahi yansımaları olacaktır. Kaldı ki, önce sıhhat ardından da hoş bir tebessüm için yaşamaya değmez mi?
Bu yazının da esprisi bu olsun.
Not: Her espri komik (mizahi) olmak zorunda değildir. Sadece her anlatım bir hikaye ve her hikaye de bir espri olmalıdır. Hepsi bu.
