Atlar Hakkında Temel Bilgiler
- Atlar, tek tırnaklılar takımının Atgiller (Equidae) familyasından otobur memeli hayvanlardır. Üçüncü parmakları, toynak ismi verilen geniş bir tırnakla çevrilidir.
- Genellikle 20-30 yıl arasında yaşarlar.
- Yapılan araştırmalar, atların 50 milyon yıldan uzun süredir dünyada yaşadıklarını göstermektedir. İlk atların Kuzey Amerika’da ortaya çıktığı, buradan Asya’ya ve Avrupa’ya yayıldığı düşünülmektedir.
- Bilim adamları atların 5.000-10.000 yıl arasında evcilleştirildiğine dair kanıtlara ulaşmıştır. Evcilleştirilmeleri sebebiyle Antarktika dışında bugün dünyanın hemen her yerinde yaşamaktadırlar.
- Dünyada evcil atların yanı sıra Amerika kıtasında Mustang’ler ve Altay Dağlarının eteklerinde Prezewalski ismindeki yabani at sürüleri de yaşamaktadır.
Atların İsimleri ve Melezleri
- Erkekler: Aygır
- Dişiler: Kısrak
- Yavru Atlar: Tay / Kısrak
- Kısırlaştırılmış Atlar: Beygir
- Erkek Eşek + Kısrak: Katır (Üreyemez)
- Aygır + Dişi Eşek (Kancık): Bardo / Ester (Üreyemez)
At Irkları
Yaklaşık 400 civarında evcilleştirilmiş at ırkı vardır. Yük çekme ve taşıma atları genellikle kalın bacaklı ve iri cüsseli; binek ve yarış atları ise, ince uzun bacaklıdır.
- Arap Atı: Safkan Arap atlarının soy kütükleri kesin olarak bilinmemektedir. Çok dayanıklı binek ve yarış atlarıdır. 24-28 saat su içmeden yol alabilirler. Birçok hafif at ırkının atası Arap atlarıdır. Diğer atlardan daha az omur, kaburga ve kuyruk kemiğine sahiplerdir.
- İngiliz Atı: Özellikle yarış için yetiştirilen İngiliz atları iyi birer binek ve yarış atlarıdır. Arap aygırı ile İngiliz yerli kısrakların çiftleşmesinden türemiş bir soydur. Arap atlarından daha az dayanıklı, ancak daha uzun bacaklılardır.
- Midilli Atı: Midilli atlarının soy kütükleri kesin olarak bilinmemektedir. Küçük ve dayanıklı bir at soyudur. Çocuklar için binek atı olabilir, hafif gezinti arabalarına koşulabilirler.
- Belçika Atı: Büyük gövdeli, kısa bacaklı atlardır.
- Mustang: İber atları ismini taşıyan İspanyol atlarının torunlarıdır. Evcilleştirilmiş atların soyundan gelirler. Bu yüzden teknik olarak vahşi at sayılsalar da, vahşi at değillerdir. Her türlü iklim koşulunda yaşayabilirler.
- Avrupa Yaban Atı (Tarpan): 1800’lü yılların son çeyreğinde nesilleri tükenmiştir. Yalnızca bir yaban atı türü, Moğolistan’ın ıssız ve soğuk ovalarında yaşarlar. Moğol yaban atı veya Prezewalski isimleriyle anılır. Siyah, kısa ve dik yeleleri vardır. Evcil atlardan farklı olarak ağır ve iri başları, küçük kulakları ve uzun kıllı kuyrukları bulunur.
Bazı kısraklar 15 yaşına kadar doğum yaparlar. Gebelik süreleri 11 aydır ve yalnızca bir yavru doğururlar. Yavrular gözleri açık olarak doğarlar ve birkaç dakika sonra ayağa kalkıp yürümeye başlarlar.
Atların Renkleri
Atın rengine don denir. Başlıcaları:
- Beyaz / Gri
- Al: Kızıl-kahve, kırmızıya çalan kestane
- Kır: Al don üzerine ak kıllar
- Kula: Gövdesi koyu sayı; yele, kuyruk ve ayak uçları siyah
- Ahreç: Kılları beyaz ve kırmızı; yele ve kuyruğu siyah
- Doru: Gövdesi kahverengi; yele, uyruk ve ayak uçları siyah
- Yağız: Siyah/kara
Uyuma Şekilleri
Atlar, bacak kemiklerinin kilitlenme özelliği sayesinde genellikle ayakta uyurlar. Kendilerini güvende hissettiklerinde ise, yatarak uyuyabilirler.
Atların ayakta uyumalarının temel sebebi, yırtıcı hayvanlara karşı tetikte olmaktır. Yatarak uyuduklarında ise, sürüdeki diğer atlardan biri ayakta durur veya derin olmayan bir şekilde ayakta uyur.
Gözleri
- Atların, karada yaşayan diğer tüm memelilerden daha büyük gözleri vardır.
- Gözleri, başlarının yanında olduğu için neredeyse 360 derecelik bir görüş açısına sahiplerdir.
- Geceleri insanlardan daha iyi görebilirler. Fakat gözleri aydınlıktan karanlığa ve karanlıktan ışığa daha uzun sürede alışır.
Dişleri
- Bir atın dişleri, kafasında beyninden daha fazla yer kaplar.
- Bir atın cinsiyetini dişlerine bakarak da anlayabilirsiniz. Genellikle erkek atların 40, dişi atların ise 36 dişi bulunur.
Yüz İfadeleri
- Tıpkı insanlar gibi atlar da ruh hallerini ifade etmek için farklı yüz ifadeleri kullanırlar. Ayrıca kulaklarını, gözlerini ve burun deliklerini de kullanarak birbirleriyle iletişim kurarlar.
- Atlar gülümsüyor gibi göründüklerinde, aslında daha iyi koku almaya çalışıyorlardır.
- Genellikle bir atın kulağının işaret ettiği yer ile gözü aynı tarafa bakar. Eğer kulakları farklı yönleri gösteriyorsa, muhtemelen iki farklı şeye bakıyor demektir.
Yaşayan At Müzesi (Musée Vivant du Cheval)
Yaşayan At Müzesi, 1982 yılında Fransa’nın Chantilly şehrinde kurulmuştur.
31 odası olan müzede çok sayıda cinsten yaşayan atlar, 1000’i aşkın sanat eseri ve birçok fuaye alanı bulunmaktadır.
