7 Mayıs 2021

10 Maddede Adalet Ağaoğlu: Yakın Türkiye Tarihinin En Özgür Anlatıcısı

Burcu Tur Yüksel Akay

~8dk

Adalet Ağaoğlu Kimdir?

14 Temmuz 2020 tarihinde kaybettiğimiz, 20. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli roman ve hikaye yazarlarından biri olan Adalet Ağaoğlu, eserlerinde Türkiye’nin farklı dönemlerini, değişen sosyo-ekonomik ve kültürel yapısını ve bunların insanlar üzerindeki etkisini başarıyla aktarmıştır.

Ağaoğlu, roman ve hikayenin yanı sıra şiir, oyun, deneme ve anı türlerinde de eserler vermiştir.

Çocukluğu ve İlk Gençlik Yılları

1929 yılında, Hafız Mustafa Sümer ile İsmet Sümer’in ikinci çocukları olarak Nallıhan Ankara’da dünyaya gelmiştir. Doğduğunda Fatma İnayet ismini almış olsa da, ortaokul yıllarında kendisinin de isteğiyle, babası ismini Adalet olarak değiştirtmiştir.

İlköğrenimini Nallıhan’da tamamlamış, 1938 yılında ailesiyle birlikte Ankara’ya taşınmıştır.

Ankara Kız Lisesi’nden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğrenim görmüştür.

Edebi Hayatının Başlangıcı

Edebiyatla ilgilenmeye lise yıllarında başlayan Ağaoğlu, 1946 yılında Ulus Gazetesi’nde tiyatro oyunları yazmaya başlamıştır.

1948 ile 1950 yılları arasında ise, Kaynak Dergisi’nde şiirleri yayımlanmıştır.

TRT Kariyeri

Üniversiteden mezun olduktan sonra sınavla eleman alındığını görmüş, sınava girmiş ve 1951 yılında TRT’de çalışmaya başlamıştır.

Dramaturg, radyo tiyatrosu müdürü, program uzmanı ve daire başkanı olarak birçok görevde çalışan Ağaoğlu, 1970 yılında TRT’nin bağımsızlığını kaybettiğini düşündüğü için kurumdan istifa etmiştir.

Oyunları ve Tiyatro Çalışmaları

TRT Ankara Radyosu’nda çalışmaya başladığı yıl, Aşk Şarkısı isimli ilk radyo oyununu kaleme alan Adalet Ağaoğlu, arkadaşları olan Kartal Tibet, Nur Sabuncu, Çetin Köroğlu ve Üner İlsever ile birlikte, Ankara’nın ilk özel tiyatrosu olan Meydan Sahnesi’ni kurucuları arasında yer almıştır.

Aynı ekip, Meydan Sahnesi’nin ardından Meydan Sahne Dergisi’ni çıkartmıştır.

1953 yılında kendisini geliştirmek için Paris’e gitmiş, aynı yıl Sevim Uzungören ile birlikte, Bir Piyes Yazalım isimli tiyatro oyununu kaleme almıştır. Oyun, yıl bitmeden Ankara’da sahnelenmiştir.

Çatıdaki Çatlak isimli oyunu, oynandığı dönemde yasaklanana kadar oyun yazmaya devam eden Ağaoğlu, bu olaydan sonra roman yazmaya yönelmiştir.

Ölmeye Yatmak, 1973

Ölmeye Yatmak isimli ilk romanı, 1973 yılında yayımlanmıştır.

Ağaoğlu’nun Türkiye tarihini, yaşanan değişimleri ve çalkantıları, kendine özgü uslubuyla, toplumun farklı kesimlerinde yaşayan insanlar üzerinden anlattığı roman, birçok olumlu ve olumsuz eleştiri almasının yanı sıra pek çok tartışmaya da konu olmuştur.

Dar Zamanlar

Ölmeye Yatmak’ın ardından, 1979 yılında Bir Düğün Gecesi ve 1989’da Hayır isimli romanlarını yayımlatan Adalet Ağaoğlu, bu üçlemeye, Yapı Kredi Yayınları tarafından yapılan yeni baskıda Dar Zamanlar üst başlığını vermiştir.

Çok sayıda tartışmaya sebep olan ve aynı zamanda birçok ödüle layık görülen bu üç romandan Bir Düğün Gecesi’nin, Aldous Huxley’den çalıntı olduğuna dair suçlamalar da yapılmıştır.

Ayrıca üçlemenin son iki bölümü olan Bir Düğün Gecesi ve Hayır, yayımlanır yayımlanmaz toplatılmıştır.

Diğer Eserleri

1950’li yılların başından 1976 yılına kadar Bir Piyes Yazalım, Evcilik Oyunu, Çatıdaki Çatlak, Sınırlarda, Kendini Yazan Şarkı gibi birçok oyuna imza atan Adalet Ağaoğlu, 1991 yılında Çok Uzak Fazla Yakın isimli oyunuyla birlikte oyun yazmaya geri dönmüştür. Son oyunu, 2011 yılında kaleme aldığı Çağımızın Tellalı’dır.

Eserlerinde genellikle sosyal, siyasal ve toplumsal değişim ile bunların insanlar üzerindeki etkilerini, kadın-erkek ilişkilerini, toplumsal baskı unsurlarını; aydın kimliğini ve sorumluluğunu ele alan Ağaoğlu, iç monologlar yaratma konusunda ustadır.

Toplam 9 romanı bulunan Ağaoğlu’nun, 1976 yılında yayımlanan Fikrimin İnce Gülü eseri, dördüncü defa basıldığı 1981 yılında toplatılmıştır. Roman hakkında ‘Askeri Kuvvetleri Tahkir ve Tezyif’ suçlamasıyla dava açılmış, Ağaoğlu 2 yılın sonunda aklanmıştır.

Ağaoğlu’nun roman ve oyunlarının yanı sıra öykü, deneme, günce ve anı kitapları ile kendi seçtiği yazılarından oluşan bir seçkisi bulunmaktadır.

Ölümü

Adalet Ağaoğlu, 3 gün yoğun bakım tedavisi gördükten sonra, çoklu organ yetmezliği sebebiyle 14 Temmuz 2020 tarihinde hayatını kaybetmiştir.

Hakkında Diğer Bazı Bilgiler

  • 2003 yılında, eşi Halim Ağaoğlu tarafından, yazarlığının 55. yılı anısına, Adalet Ağaoğlu ile ilgili yazılar Herkes Kendi Kitabının İçini Tanır isimli bir arşivde toplanmıştır.
  • Adalet Ağaoğlu, yazarlığının 65. yılında, şahsi kütüphanesini Boğaziçi Üniversitesi Vakfı’na bağışlamıştır. Bu arşiv, üniversitenin kütüphanesinde bir odada muhafaza edilmektedir. Odada Ağaoğlu’nun ailesi ve arkadaşlarıyla fotoğrafları, eserlerinin ilk baskıları, masası, daktilosu, ödülleri ve plakları gibi kişisel eşyaları ile eşi ve arkadaşları ile yazışmaları dosyalanmış şekilde yer almaktadır.
  • Ağaoğlu, 1986 yılında İnsan Hakları Derneği’ni kurucuları arasında yer almıştır. Ancak 2005 yılında, derneğin ırkçı ve milliyetçi bir tavır takındığını belirterek dernekten istifa etmiştir.
  • 2018 yılında, eşini kaybettikten sonra, yazmayı bıraktığını açıklamıştır.
  • 2018 yılında, Türkçe roman alanındaki özgün ve öncü eserleri ile Türkiye’nin kültürel ve düşünsel dünyasına yaptığı katkılardan dolayı, Boğaziçi Üniversitesi tarafından Ağaoğlu’na fahri doktor unvanı verilmiştir.
Bu içeriği beğendiniz mi? Bunun gibi daha fazla içerik üretebilmemiz için bize Patreon´da destek olun. 🙂
10layn.com Patreon button
Burcu Tur Yüksel Akay

Burcu Tur Yüksel Akay

Tüm yazıları

E-bültenimize kaydolun.