Sinemayla Tanışma
Bilinen ilk film gösterimi, Abdülhamit döneminde Yıldız Sarayı’nda Fransız bir hokkabaz tarafından gerçekleştirilmiştir.
Halka açık ilk film gösterimi ise, 1890’lı yıllarda Sigmund Weinberg tarafından Galatasaray’da yapılmıştır. İlk sinema salonu da Weinberg tarafından, bugün Tepebaşı Sergi Sarayı’nın bulunduğu yerde açılmıştır.
Sigmund Weinberg, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk sinemacısı, yapımcısı, senaristi ve yönetmeni kabul edilmektedir.
Türklerin işlettiği ilk sinema ise, 1919 tarihinde Cevat Bayer ve Murat Beyler tarafından açılmıştır.
Türk Sinemasının İlk Filmi ve İlk Türk Yönetmen
Türkiye sinema tarihinin ilk filmi, belgesel niteliğinde olan ve Fuat Uzkınay tarafından 1914 yılında çekilen Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı’dır.
Filmin yapımcısı, Sigmund Weinberg’dir.
Fuat Uzkınay, bu filmle ilk Türk sinemacı olarak sinema tarihinde yerini almıştır.
İlk konulu uzun metraj film ise, çekimlerine 1916 yılında Weinberg’in başladığı ve 1918’de Uzkınay’ın tamamladığı, bir Moliere uyarlaması olan Himmet Ağa’nın İzdivacı’dır.
Muhsin Ertuğrul
Türk sinemasının batılı anlamda kurucusu kabul edilen Muhsin Ertuğrul, Türk sinemasında pek çok ilke imza atmıştır.
- Yapım yılı 1922 olan İstanbul’da bir Facia-i Aşk, özgün senaryolu ilk Türk filmidir. Film, muhafazakar bir kesim tarafından eleştirilen ve saldırıya uğrayan ilk filmdir.
- Yapım yılı 1931 olan İstanbul Sokaklarında, Türk sinemasının ilk sesli filmi kabul edilmektedir. Film, aynı zamanda Türk sinemasının ilk ortak yapımıdır (Türk, Mısır, Yunan). Film sessiz çekilmiş ve seslendirme işlemi Paris’te yapılmıştır.
- Türk sinemasının bilinen ilk uzun metrajlı renkli filmi ise, yine Muhsin Ertuğrul tarafından çekilen 1953 yapımı Halıcı Kız’dır.
- Senaryosunu Nazım Hikmet’in Mümtaz Osman takma ismiyle yazdığı ve Ertuğrul’un yönettiği Karım Beni Aldatırsa, Türk sinemasının ilk operet türündeki filmidir.
- Ertuğrul’un yönettiği ve Münir Nurettin Selçuk’un oynadığı Allah’ın Cenneti, şarkıcı-oyuncu modasını başlatan ilk filmdir.
İlk Güldürü Tipi
İlk güldürü tipi, 22 dakikalık bir kısa film olan Bican Efendi Vekilharç’tır. Filmi, 1921 yılında, dönemin ünlü güldürü sanatçısı Şadi Fikret Karagözoğlu çekmiştir.
Ateşten Gömlek
1923 yılında, Halide Edip Adıvar’ın aynı adlı eserinden Muhsin Ertuğrul tarafından uyarlanan Ateşten Gömlek, Türk asıllı kadın oyuncuların beyaz perdede görüldüğü ilk filmdir: Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir.
Ateşten Gömlek, Türk sinemasının ilk Kurtuluş Savaşı filmidir.
İlk Sinema Örgütlenmesi
1946 yılında, sinemacıları bir araya getiren Yerli Film Yapanlar Derneği kurulmuştur. Kurucuları arasında Faruk Kenç, İhsan İpekçi, Turgut Demirağ, İskender Necef, Murat Köseoğlu, Necip Erses, Fuat Rutkay, R. Kemal Arduman, Hikmet Yıldız ve Yorgo Saris yer almıştır.
Yine 1946’da, kurucularının neredeyse aynı olduğu Sinemacılar ve Filmciler Cemiyeti kurulmuştur.
İlk Çizgi Film Denemesi
Türk sinema tarihinin ilk canlı resim denemesi, 1951 yılında Turgut Demirağ’ın girişimiyle gerçekleşmiştir.
Evvel Zaman İçinde ismini taşıyan uzun metrajlı çizgi film, 30 metre çekildikten sonra banyo yapılması için gönderilen ABD’de kaybolmuştur.
İlk Kadın Yönetmen
Türk sinemasının ilk kadın yönetmeni ve yapımcısı, Vatan ve Namık Kemal filmiyle Cahide Sonku kabul edilmektedir.
Tiyatrocular Döneminde Sinemacılar Dönemine
Türk sinemasında Muhsin Ertuğrul ile başlayan Tiyatrocular Dönemi, 1952 yılında Lütfi Akad’ın Kanun Namına isimli filmiyle bitmiş ve Sinemacılar Dönemi başlamıştır.
İlk Uluslararası Ödüllü Film
Metin Erksan’ın 1963 yapımı Susuz Yaz Filmi, Türk sinema tarihinin ilk uluslararası ödüllü filmidir.
Hülya Koçyiğit ve Erol Taş’ın başrollerini paylaştığı film, Venedik Film Festivali’nden Festival Ödülü ile ve Berlin Uluslararası Film Festivali’nden Altın Ayı Ödülü ile dönmüştür.
