18 Aralık 2017

Sonu Gelmeyen Arayışlar & Yolculuklar: BEAT KUŞAĞI

Burcu Tur Yüksel Akay

~8dk

‘Beat yazarları, değişimin gerçek mimarlarıdır. Hiç şüphe yok ki; ülkede son kırk yıl boyunca yaşanan siyasi ve kültürel değişimin geniş resminin önemli bir parçası olan Beat edebiyat hareketinin sonucu olarak, daha özgür bir Amerika’da yaşıyoruz.’

William S. Burroughs

Beat Kuşağı’nın temelleri, 1940’lı yıllarda Columbia Üniversitesi’nden (New York) bir grup öğrencinin otostopla Amerika’yı gezmesiyle atılmıştır. Üniversitedeki bir edebiyat topluluğunda yer alan bu grup, gittikleri eyaletlerde keskin, muhalif düşüncelerini ve sıra dışı yaşam şekillerini yaymaya başlamışlardır.

II. Dünya Savaşı’nın ardından Amerikan rüyasını yaşamaya başlayan orta sınıfın geleneklerinden, iyi eğitim-iş-eş kriterlerinden, monoton hayat düzeninden ve toplumsal kurallardan uzak duran Beat Kuşağı gençliği, özgürlük ve arayış kavramlarını çarpıcı bir şekilde göstermişlerdir.

Beat Kuşağı, yalnızca kendi hayatlarına odaklanmamış ırkçılık, eşitsizlik ve sınıf ayrımcılığı gibi pek çok toplumsal konuda karşı duruş sergilemişlerdir.

jack kerouack
Jack Kerouac

Beat Kuşağı’nın ilham kaynaklarından biri, 1929 Büyük Buhranı sonrasında mevsimlik işçi olmak amacıyla trenlere kaçak olarak binen ve ülkeyi bu şekilde uçtan uca kat eden demiryolu işçileridir.

Bir diğeri ise, aralarında, yük trenlerine kaçak binen ve çeteler arasına karışarak ülkeyi gezen Jack London ile otostopla Amerika’yı gezen ve gündelik işlerde çalışan Bob Dylan’ın da sayılabileceği Hobo’lardır.

‘Bir bariyer yıkıldı. Bir insan sesi ve bedeni; Amerika’nın sert duvarına, onun ordularına, akademilerine, kurumlarına, düzenin sahiplerine ve güç destekli temellerine karşı gürledi.’

Michael McClure

(Allen Ginsberg’in Uluma şiirinin okunmasının ardından.)

Beat Kuşağı içinde farklı sanat dallarıyla ilgilenenler olsa da grup, özellikle edebiyat alanındaki çalışmalarıyla öne çıkmıştır. Üretimde popüler biçimleri kullanmamış ve hiçbir sanat akımına doğrudan bağlılık göstermemişlerdir.

Tutkulu diyalogların, cinselliğin ve uyuşturucu deneyimlerinin açık bir şekilde ifade edildiği eserler, alışılmışın aksine; doğaçlama bir şekilde, yolda ve hareket halindeyken üretilmiştir. Bu ideoloji yalnızca edebiyatla sınırlı kalmamış; yönetmenler, senaristler ve müzisyenler arasında da yaygınlaşmıştır.

Beat yazarların eserleri ilk ortaya çıktığında, içerikleri ve üsluplarından dolayı büyük bir toplumsal tepkiyle karşılaşmıştır. Onlarca davanın ardından eserleri ancak sansürlenerek yayımlanmıştır.

Allen Ginsberg & Bob Dylan
Allen Ginsberg & Bob Dylan

68 Hareketleri ve cinsel devrimi, mülkiyetsizlik ve aidiyetsizlik gibi değerleri benimseyen Hippileri ve post modern edebiyatı büyük ölçüde etkileyen Beat Kuşağı’na bu ismi ilk öneren, 1948 yılında Jack Kerouac olmuştur.

Meteliksiz, yersiz yurtsuz, dışlanmış, yorgun, bitkin gibi anlamlara gelen ‘beat’ kelimesinin ‘beatific’ (kutsayan/mutlu eden) çekimine dikkat çeken Kerouac, kelimeyi yeniden şekillendirmiştir.

Allen Ginsberg 1979
Allen Ginsberg

Bu baskıya, savaşa, muhafazakarlığa ve faşizme karşı duran; özgür ruhlu gezginler, Doğu inanış ve disiplinlerine yöneldiler.

Alan Watts ile benzer dönemlerde, Budist inanışı ve meditasyonu Amerika’ya getiren Beat Kuşağı, 60’lı yılların ikinci yarısından itibaren binlerce gencin Hindistan ve Tayland gibi Uzak Doğu ülkelerine gitmesinin yolunu açmış ve başkaldırıyı eyleme dökmüşlerdir.

‘İçimde bir tedirginlik, sınırı geçiyorum ve El Paso’dan geçip tren istasyonundan sırt çantamı alıyorum; içim rahatlayıveriyor. Gene o üç mili tepip kumluğa varıyorum; ay ışığında kolay oluyor yolumu bulmam ve tırmanıyorum çizmelerimle rap rap diye giderek…’

Jack Kerouac (Zen Kaçıkları)

Felsefi açıdan değerlendirildiğinde Beat Kuşağı’nın temellerini; iki dünya savaşının bunalım ve baskısından; yabancılaşma, bulantı ve özgürleşme gibi kavramlardan bahseden Albert Camus, Franz Kafka, Friedrich Nietzche ve J. Paul Sartre gibi varoluşçu isimlerde bulabiliriz.

Jack Hirschmann & Lawrence Ferlinghetti
Jack Hirschmann & Lawrence Ferlinghetti

1960’lı yıllarda Beat Hareketi, müzikten sinemaya kadar pek çok sanat dalında etkisini daha fazla hissettirmeye başlamıştır.

Beat Kuşağı’ndan etkilenen müzisyenler arasında The Doors, The Rolling Stones, The Beatles ve Pink Floyd gibi psikedelik müziğin önemli temsilcileri ile Bob Dylan, David Bowie, Jimmy Page, Kurt Cobain ve Patti Smith sayılabilir.

Jack Kerouac & Neal Cassady
Jack Kerouac & Neal Cassady

Sonsuz bir arayışın simgesi olarak yolu ve yolculukları yaşamlarının merkezine alan Beat Kuşağı, takip ettikleri Zen felsefesinde de olduğu gibi anlamın, arayışın kendisinde olduğunu savunmuştur.

Lawrence Ferlinghetti
Lawrence Ferlinghetti

Beat Kuşağı’nın Önemli İsimleri

Kuşağın öncüleri olarak;

  • On the Road romanının yazarı Jack Kerouac,
  • Howl şiirinin yazarı Allen Ginsberg,
  • Hareketin en politik isimlerinden biri olan, City Lights yayınevinin kurucusu şair Lawrence Ferlinghetti,
  • William S. Burroughs,
  • Richard Brautigan,
  • Turtle Island şiiri ile Pulitzer Ödülü alan Gary Snyder,
  • Gregory Corso,
  • Neal Cassandy,
  • Philip Whalen,
  • Pek çok Beat temsilcisinin yer aldığı Birth dergisi çıkartan Tuli Kupferberg,
  • Kenneth Rexroth,
  • Joanne Kyger ve
  • Peter Orlovsky sayılabilir.

on the road jack kerouac

Önemli Eserler

Beat hareketini temsil eden ilk roman, 1952 yılında yayımlanan ancak fazla ilgi görmeyen John Clellon Holmes’un yazdığı Git’tir (Go).

Beat Kuşağı’nın en önemli romanı olaraksa, 1957 yılında yayımlanan ve Jack Kerouac tarafından kaleme alınan Yolda (On the Road) kabul edilmektedir.

Ayrıca Allen Ginsberg’in Uluma (Howl, 1956) şiiri, Kerouac’ın Zen Kaçıkları (Dharma Bums, 1958), William S. Burroughs’un Çığlak Şölen’i (Naked Lunch, 1959) hareketin ilk ve en önemli eserlerindendir.

BONUS

Can Yücel

Aynalar insan değil.

Aynalar insan…

Hem de ikisi,

Hem insan, hem ayna…

İster Manhattan’ın doğu yakasında,

İster boğaz şehrinin Kumkapı’sında.

Herkes yalan söyler,

Doğruları söyleyerek.

Ama herkes

Yeni Rakı masasındaki sarhoş ağızlar bile.

Allen Ginsberg, 1990

Çeviri: Can Yücel

Jack Kerouac
Jack Kerouac
Bu içeriği beğendiniz mi? Bunun gibi daha fazla içerik üretebilmemiz için bize Patreon´da destek olun. 🙂
10layn.com Patreon button
Burcu Tur Yüksel Akay

Burcu Tur Yüksel Akay

Tüm yazıları

E-bültenimize kaydolun.