Ruhi Su Kimdir?
Tam ismiyle Mehmet Ruhi Su, 1912 ile 1985 yılları arasında yaşamış, ülkemizin en değerli Türk halk müziği sanatçılarından biridir.
20 Ekim 1912’de Van’da doğan Su, bir Türk halk müziği yorumcusu olmasının yanı sıra opera sanatçısı, besteci ve müzik eğitimcisidir.
Çocukluğu ve Gençliği
Henüz çocuk yaştayken arka arkaya babasını ve annesini kaybeden Ruhi Su, çocukluğunun büyük bir kısmını, babasının tayini sebebiyle taşındıkları Van’da geçirmiştir.
Kendisinin de hatırlamadığı ebeveynlerinin kaybının ardından, önce evlatlık olarak verildiği bir ailenin yanında yaşamış, ardındansa Adana Öksüzler Yurdu’nda kalmıştır.
Adana Öksüzler Yurdu’nda kaldığı dönemde, öğretmeni Mehmet Tahir’in yönlendirmesiyle keman öğrenmeye başlamıştır.
Kısa bir süre İstanbul’da askeri lisede okuyan Su, daha sonra Adana Lisesi’nde ve Adana Öğretmen Okulu’nda öğrenim görmüştür.
Öğretmen okulunda okuduğu dönemde, Ankara’da bulunan Müzik Öğretmen Okulu’nun (Musiki Muallim Mektebi) sınavlarında başarılı olmuş ve öğrenimine burada devam etmiştir.
1936’da Müzik Öğretmen Okulu’nu ve 1942’de Ankara Devlet Konservatuvarı Şan Bölümünü bitirmiştir.
Mezuniyetinden sonra, önce Ankara Cebeci İkinci Ortaokulu’nda, ardından da Hasanoğlan Köy Enstitüsü’nde müzik öğretmeni olarak görev yapmıştır.
Türkü söylemek benim için bir aşk halidir. En güzel aşklarımı türkü söylerken yaşadım. Ne onlar beni aldattı, ne de ben onları. Türkü söyledikçe yeşeriyor, çiçekleniyorum.
Şiirler – Türküler plağının sunuşundan
Müzik Kariyeri
Cumhurbaşkanlığı Orkestrası’na seçilen Su, Devlet Operası’nda opera sanatçısı olarak çalışmıştır.
Satılmış Nişanlı, Fidelio, Tosca, Rigoletto, Figaro’nun Düğünü ve Maskeli Balo gibi pek çok operada yer almıştır.
Bu dönemde Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde büyük bir koro kurmuştur.
Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor
Ankara Radyosu’nda 15 günde bir yayınlanan ve Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor anonsuyla sunulan bir türkü programı düzenlemiştir.
Bir program sırasında ‘Serdari Halimiz Böyle N’olacak? Kısa çöp uzundan hakkın alacak’ türküsünü söyledikten sonra komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle radyodaki işine son verilmiştir.
1960 yılında Taksim Belediye Gazinosu’nda sahne alan Ruhi Su, aynı dönemde halk türkülerini kaydetmiş ve arşivleme görevini de üstlenmiştir.
Hapse Girişi
1952 yılındaki Türkiye Komünist Partisi (TKP) tevkifatı dolayısıyla aynı yıl gözaltına alınan Ruhi Su’ya, TCK’nın 141. maddesinden 5 yıl hapis ve 20 ay gözetim cezası verilmiştir.
1957 yılına kadar tutuklu kalan Ruhi Su, bu cezadan sonra bir daha operaya dönmemiştir.
Serbest kaldıktan sonra, Türk halk müziği sanatçısı olarak türküleri derlemeye, düzenlemeye ve seslendirmeye devam etmiştir.
Yüzlerce eser seslendiren ve binlerce türkü derleyen Su; 12 Mart ve 12 Eylül dönemlerinin baskısı ve kara propagandaları sebebiyle TRT’den, üniversitelerden ve Devlet Operası’ndan uzaklaştırılmış olsa da, çok sayıda kaset çıkarmış ve pek çok konser vermiştir.
Dostlar Korosu
1975 yılında, Ruhi Su geleneğinin kurulmasını ve sürdürülmesini sağlayacak olan Ruhi Su ve Dostlar Korosu’nu kurmuştur.
Aydınlara türkü dinlemeyi öğreten kişi olarak da anılan Ruhi Su, 1978 yılından itibaren yayınladığı kasetler ve verdiği konserlerle Türk halk müziğinin daha yakından tanınmasına ve sevilmesine büyük bir katkı sağlamıştır.
İlk kez 1977 yılında pasaport alabilen Su, Almanya’dan İngiltere’ye ve Avustralya’dan Belçika’ya kadar birçok Avrupa kentinde konser vermiştir.
Ona göre sanatın işlevi, dünyanın değişimine katkıda bulunmak, gerçekliği doğru yorumlamaktır. Bu nedenle türküleri olduğu gibi değil, olması gerektiği gibi alır Ruhi Su.
Atilla Özkırımlı
Ölümü
Prostat kanseri teşhisi koyulan Ruhi Su, tedavi olmak için süresi dolan pasaportunu yeniletmek istedi. Ancak hükümet pasaport başvurusunu reddetti.
Bunun üzerine altı Alman sanatçı, tedavi amacıyla Ruhi Su’nun pasaportunun yenilenmesi için Kültür Bakanlığı’na başvurdu. ‘Tedavi amaçlı ve yalnız bir defaya mahsus olmak üzere’ yurtdışına çıkma izni alabilen Su, 20 Eylül 1985 günü, Cerrahpaşa Onkoloji Kliniği’nde hayatını kaybetti.
Binlerce kişinin katıldığı cenaze töreninde, 163 kişi gözaltına alındı ve 15 gün gözaltında tutuldu.
BONUS
- Nazım Hikmet’in şiirlerini besteleyen ilk bestecilerden biri olan Su, ölümüne dek 16 45’lik plak ve 11 uzunçalar kaydetmiştir.
- Ölümünün ardından eşi Sıdıka Su ve oğlu Ilgın Su, Ruhi Su Kültür ve Sanat Vakfı aracılığıyla, Ruhi Su’nun ses kayıtlarından faydalanarak çok sayıda plak, kaset ve CD yayınlanmasını sağladılar.
- Ajans 21, Ruhi Su ile ilgili Ezgili Yürek: Ruhi Su 1995 isimli bir belgesel hazırladı. Avusturya Belgeseli ve Ruhi Su Belgeseli ismiyle iki belgesel de vakıf aracılığıyla gösterildi. Bunların yanı sıra Yön Radyo, Yüreğinde Anadolu’nun Ezgisi, Sesinde Dağların Yankısı – Ruhi Su isimli, TGC 2015 Yılı Sedat Simavi En İyi Radyo Programı Ödüllü bir belgesel hazırlamıştır.
*Yön Radyo tarafından hazırlanan Yüreğinde Anadolu’nun Ezgisi, Sesinde Dağların Yankısı – Ruhi Su belgeselinin isminden alınmıştır.
