Milan Kundera, Doğu Avrupa’da, iki dünya savaşı arasında doğdu.
Ülkesi Çekoslovakya’da kitapları yasaklanan ve vatandaşlıktan çıkartılan yazarın romanları, ülkesinde olmasa bile dünyanın dört bir yanında ilgiyle takip edildi, ediliyor.
‘İktidar sizi nerenizden yaralıyorsa orası kimliğiniz olur.’
Bazı eleştirmenlerce ‘varoluşçuların sonuncusu’ olarak değerlendirilen Kundera, onlarca edebiyat ödülünün sahibi.
Ödülleri arasında Médicis, Mondello, Commonwealth ve Europa Literatura’nın da bulunduğu Kundera’ya, 1983 yılında Michigan Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanı verildi.
‘Gelecek kimsenin umurunda olmayan, ilgisiz bir boşluktur. Geçmiş ise, yaşam doludur, kızdırır, başkaldırtır, yaralar, o kadar ki, bu yüzden onu yok etmek ya da yeniden yaratmak isteriz. Geleceğe egemen olmak istemenin nedeni, geçmişi değiştirecek güce sahip olmaktan başka bir şey değildir.’
Kundera, Charles Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Edebiyat ve Estetik alanında başladığı öğrenimine Film Akademisi’nde devam etti. 1952 yılındaysa, akademik görevine başladı.
‘Aslında, gerçekten ciddi olan sorular bir çocuğun bile dile getirebileceği sorulardır. Yalnızca en çocuksu sorular gerçekten ciddi olan sorulardır. Cevapları olmayan sorulardır bunlar. Cevabı olmayan soru aşılamayacak bir engeldir. Başka bir deyişle, insani olasılıkların sınırlarını belirleyen, insan varoluşunun sınırlarını saptayan, cevabı olmayan sorulardır.’
İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda Komünist Parti’ye üye oldu, fakat birkaç yıl sonra partiden ihraç edildi. 1956’da partiye yeniden girmiş olsa da Prag Baharındaki aktif rolü sebebiyle, diğer yazar ve sanatçılarla birlikte, partiden ihraç edilen isimler arasında yer aldı.
Bu dönemde Çekoslovakya’da kitapları yasaklanan Milan Kundera, 1968 yılında Rus istilasının ardından Prag Müzik ve Sanatlar Akademisi’ndeki görevinden de uzaklaştırıldı.
Politik baskıların artmasıyla Fransa’ya göç etti ve 1981 yılında Fransa vatandaşı oldu. Gülüşün ve Unutuşun Kitabı isimli romanının Fransa’da yayımlanmasının ardındansa, Çekoslovakya vatandaşlığından çıkartıldı.
‘Yaşadığı yeri terk etme arzusundaki insan mutsuz bir insandır.’
Milan Kundera, ilk önemli eseri olan Perde’de Marquez, Kafka ve Joyce gibi usta yazarlardan hangi açılardan etkilendiğini açıklar. Ayrıca pek çok romanı 7 bölümden oluşan Kundera, 7 sayısının kendisi için önemine de bu eserde değinir.
‘Çok sayıda kadının peşinde koşan erkekleri iki kategoriye ayırabiliriz. Bazıları bütün kadınlarda kendi öznel ve değişmez kadın düşlerinin gerçekleşmesini beklerler. Ötekiler ise nesnel kadın dünyasının sonsuz çeşitliliğini ele geçirme isteğiyle davranırlar.’
Tüm dünyada romanlarıyla tanınan Kundera’nın, sinema ve müzikoloji alanlarında makaleleri; deneme ve oyunları da bulunuyor.
‘Her birimiz fark edilmeyi arzularız. Toplumun dikkatini üzerinde toplamak isteyenler ve sevdiği kişinin ilgisine sürekli muhtaç olanlar; bu ilk iki grup için hayat zorluklarla doludur. Zira o gözler bir başka yöne çevrildiğinde yaşam anlamını yitirecektir. Üçüncü grubun üyeleri için mühim olan meşhurların ilgisini çekebilmektir. Dördüncü gruba girenler, yani orada olmayanların hayali bakışlarında yaşayanlar sayıca çok azdır. Onlar en büyük hayalperestlerdir…’
Romanlarında olayları, ilişkileri ve düşünceleri felsefi açıdan sorgulayan Kundera, yaşama ve inanca dair düşünce kalıplarına da eleştirel bir açıdan yaklaşır.
Romanların, gerçeği araştırmak için birer araç olduğunu ifade eden Kundera’ya göre; sanatçının kimliğinin, kişisel yaşamının ve hatta politik düşüncelerinin ne olduğu değil, eserleri önemlidir.
Kundera, 1950 sonrası sosyalist gerçekçi yazarlardan, romanlarında işlediği tema ve konular aynı da olsa, bu tema ve konuları ele alış şekliyle ayrılır. Kundera’nın eserlerinde, karakterlerin yaşamları, içsel çatışmaları ve dış dünyanın etkileri somut bir yaşam dilimi içinde aktarılır.
‘20. yüzyıl insanının en büyük dramı, öldüğü dünyanın doğduğu dünya olmayacağını anlamış olmasıdır.’
Nadir bir örnek olarak, Milan Kundera’nın tüm eserleri 2011 yılında Pleiade kapsamında, Fransa’da basılmıştır.
BONUS I
Milan Kundera’nın Eserleri*
- Şaka
- Yaşam Başka Yerde
- Gülünesi Aşklar
- Gülüşün ve Unutuşun Kitabı
- Jacques ve Efendisi
- Ayrılık Valsi
- Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği
- Roman Sanatı
- Kayıtsızlık Şenliği
- Ölümsüzlük
- Saptırılmış Vasiyetler
- Yavaşlık
- Kimlik
- Bilmemek
- Perde
- Bir Buluşma
*Sıralamada eserlerin yayımlanma tarihleri gözetilmemiştir.
BONUS II
1984 yılında yayımlanan en ünlü romanı Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği, 1988 yılında, Philip Kaufman tarafından sinemaya uyarlanmıştır.
