Bu yazımda sizlere, bu yıl 24 Ekim tarihinde gerçekleşen, ritüelleri ve kutlamaları 22 ile 27 Ekim tarihleri arasında devam eden ve Hindistan’da coşkuyla kutlanan geleneksel Diwali Festivali’nden bahsedeceğim.
Diwali ya da Deepavali
Deepavali diye de bilinen bu festivalde Hintliler yakınlarıyla bir araya gelerek yeni yılın başlangıcına atıfta bulunan kutlamalar yaparlar. Maksat “kara günler”in gidişini kutlamak ve beklenen yeni/aydınlık günlerin gelişine toplumun birlik ve beraberlik duygusu içerisinde hep birlikte motive olmayı sağlamaktır.
Işık Bayramı olarak Türkçeleştirilen festival/bayram, kökenini Antik Sanskritçe metinlerde bulur ve kaynağını yine bu dilde yazılmış olan Ramayana Destanı’ndan alır.
Diwali Festivali’nin Dayandırıldığı Mitolojik Olay
Vishnu, kainatı tekrarlayan felaketlerden koruyan tanrıdır. Temmuz ortasında 4 ay sürecek uykusuna çekilir ve bu dönem, yer altına hâkim olan ifritlerin yeryüzüne dağılıp insanları ürkütmesine fırsat tanır.
Kasım ayının ortalarında Vishnu uyanır, ona bağlı tanrılardan biri olan Durga, dokuz gecelik bir mücadeleden sonra Mahişasura’yı öldürür. Rama ise, ifrit kral Ravana’yı öldürür. Böylelikle ifritler ilahlara yenilmiş olur. Bu dönem aynı zamanda hasat zamanına denk gelir.
Hasatların toplanması ve koca bir yazın yorgunluğunun karşılığının alınması, tanrıça Lakşmi insanlara bolluk ve bereket dağıtmasına sebep olur. Lakşmi’nin faaliyetleri yaşam döngüsüyle ilintilidir. Bu sebeple Diwali aynı zamanda, evlilik ve hareketli günlerin gelişini müjdeler. Bu ise başlı başına yeni yılın habercisidir.
Kökeni ve Kutlandığı Ülkeler
Festival, Hindu inancına özgüdür. Ancak Hindistan’ın ulusal bayramı haline gelen Diwali Festivali’nde gerçekleştirilen etkinliklere sadece Hindular değil; Jainistler, Sihler, Budistler ve hatta Hristiyan ve Müslümanlar da büyük bir coşku içerisinde katılırlar.
Diwali’nin neredeyse tüm Asya-Pasifik ülkelerinde eş zamanlı olarak kutlandığını söyleyebiliriz. Nitekim sosyal medyada ilgi uyandırması ve sınır ötesi etkileşimin artmasına da bağlı olarak evrensel bir görünüm kazanmıştır. Diwali’nin ön plana çıktığı ülkeler; Avustralya, Çin, Japonya, Yeni Zelanda, Malezya, Nepal, Sri Lanka, Myanmar, Tayland, Fiji ve Singapur’dur.
Diwali Festivali Ne Zaman Kutlanır?
Festival, Hindu takvimine göre Ashvin ayının 13’ünde başlar ve 5 gün boyunca devam eder. Miladi takvime göre bu zaman Ekim sonu – Kasım başına denk gelir. Amaç karanlık 4 aylık sürenin ardından ritüellerle “ışığı” çağırıp ona olan özlem ve iştiyakın ifade edilmesidir. Keza Diya denilen minik çömlek kaplar içine mumlar konulup farklı geometrik şekiller oluşturularak festival bir nevi ışık şölenine dönüştürülür.
Anlamı
İlahların Diwali gününde ifritleri yenmesi aynı zamanda kötü karşısında iyinin, cehalet karşısında bilginin ve karanlığa karşı ışığın galip gelmesi olarak da yorumlanmıştır. Yakılan her ışık, bir iyiliği temsil eder ve ne kadar fazla olursa, iyilikler de kötülüklere o kadar üstün gelmiş sayılacaktır.
Dolayısıyla, döngüsel felaketlerin son bulduğu bu anlamlı günde Hinduları içten tebessüm ederken ve birbirlerine karşı müşfikçe bir dostluk içerisinde gülümserken görmeniz olasıdır.
Gamalı Haç ve Anlamı
Diwali Festivali’nin en az Diya’ları kadar önemli bir diğer aksesuarı da Gamalı Haç figürleridir. Buna göre Diwali kutlamalarında bir tepsi üzerine kırmızı boyayla gamalı haç sembolü çizilir ve platform üzerinde gezdirilir. Gamalı haçın metafizik anlamı kişilere uğur ve şans getirmesidir. Güneş’i temsil ettiği düşünülen ve Sanskritçe’de “Svastika” olarak ifade edilen gamalı haç, su (iyi) ve asti (olmak) sözcüklerinin birleşimidir.
Bazı yerlerde gamalı haç işaretinin kadife çiçeği ile bezendiği de görülür. Ve içten bir itirafta bulunmak gerekirse eğer, şunu söyleyebilirim ki; bu nesnelerin anlamı çoğu zaman estetik bir görünüm ihtiva etmesinden fazlasıdır. Kötü ruhları kovma, iyiliği çağırma, doğaüstü güçlerden medet umma bu anlamlar arasındadır.
Bu ışıkların bir diğer anlamı ise, ölülerin ruhlarına yol göstermesidir. Karma inancına göre; ruhlar öldükten sonra yeni evlerini bulana kadar gökyüzünde korkuyla dolaşırlar.
İşte, bu ışıklar, yeniden bedenlenip ait olduğu yeri bulmaya çalışan bu ruhlara yol gösterici konumdadır.
Diwali Festivallerinde rengârenk kıyafetler içerisinde geleneksel dansların sergilenmesinin yanı sıra tapınak ziyaretleri ve eş-dost akrabalar ile yenen bayram yemekleri de ön plana çıkmaktadır. Hem din hem eğlenme, birlik olma anlayışının hâkim olduğu kutlamalar, Asya – Pasifik ülkelerinin en vazgeçilmez etkinliklerindendir.
Hiç Dilek Fenersiz Olur mu?
Diwali Festivalleri ile ilgili söylemek istediğim son şeyse, hiç şüphesiz bizleri de etkisi altına almayı başarmış bir etkinlik olan dilek feneri uçurmadır. Diwali günlerinde bir isteği/dileği olanlar şeffaf balonlar içerisinde mum koyarak bu balonları gökyüzüne uçururlar. Bunun anlamı, dileğin gerçekleşmesi için gökyüzünde bulunan iyicil ruhlardan yardım istemedir. Bunu bizler de çeşitli sit alanlarında büyük bir ilgiyle yapıyoruz, öyle değil mi?
Bu yazımda Hindistan’ın şu sıralar büyük bir coşku içerisinde kutladığı Diwali Festivali’ni kısaca anlattım. Ancak unutulmaması gereken nokta şu ki, kadim bir geleneğe ev sahipliği yapan Hindistan coğrafyasında, Diwali’den başka yılın belirli zamanlarında Deepavali, Holi, Dussehra, Ganesh Chaturthi, Pongal, Janamasthmi ve Şiva Ratri gibi festivaller de kutlanmaktadır.
Yeni yazılarda görüşmek üzere, sevgiler.
