1898 ile 1936 yılları arasında yaşayan ve 20. yüzyılın en büyük iki İspanyol şairinden biri kabul edilen Federico Garcia Lorca, şair olmasının yanı sıra bir ozan, oyun yazarı, ressam ve en önemlisi müzisyendi.
İspanyol şiirini yenilemeyi amaçlayan 1927 Kuşağı’nın (Generacion del 27) en bilinen temsilcilerinden biri olan Lorca, geleneksel İspanyol sanatıyla modern sanatı bir araya getirdi.
‘Bir ozan, beş duyunun profesörü olmalıdır;
sırayla görmenin, dokunmanın, işitmenin, koku almanın ve tat almanın.’
Granada’da İspanyol halk ezgileri ve çingene öyküleriyle büyüyen Lorca, tiyatroyla da erken yaşta tanıştı. Lorca’nın gençliği ise, çingeneler arasında şarkılar söyleyerek, şiirler yazarak geçti.
Önce bir Cizvit Okulunda eğitim alan şair, Granada Üniversitesi’nde Hukuk öğrenimi gördü. Lorca, öğreniminin yanı sıra aktif olarak edebiyat, felsefe, tiyatro, müzik ve resimle de ilgilenmeye devam etti.
İlk kitabı 1918 yılında yayımlanan Lorca, 38 yıllık kısa yaşamına yüzlerce şiirin yanı sıra tüm dünyada sahnelenen pek çok tiyatro yapıtı da sığdırdı.
‘Gözlerinden çıkacak kırmızı karanfiller
ve göğüslerinden güller, kar gibi beyaz.
Yıldızlara gidecek büyük acın,
bir başka yıldız olup,
hepsini üzmeye, karatmaya’
Özellikle İspanyol folkloru ve halk ezgileriyle ilgilenen Lorca, bir şairden önce müzisyendi. Ağırlıklı olarak halk şarkıları çalan ozanın amacı, İspanyol kültürünü canlandırmak, kültürün çağdaş İspanyollar tarafından tanınmasını ve bu kültüre sahip çıkılmasını sağlamaktı.
Federico Garcia Lorca, 1919 yılında Granada’dan ayrılarak Madrid’e yerleşti.
Madrid şair için oldukça verimli bir kaynak oldu. Hem İspanya’nın neredeyse tamamını gezerek ülkenin folklorunu incelemesine hem de Rafael Alberti, Juan Ramın Jimenez, Salvador Dali, Luis Bunuel ve Pedro Salinas gibi isimlerle dostluk kurmasına olanak sağladı.
‘Sen, zamanla yaralar iyileşir, duvarlar insanı saklar sanıyorsun, ama öyle değil,
öyle değil.
Bir şey insanın yüreğine yerleşince kimse onu yerinden sökemez!’
Şiir kitapları yalnızca ülkesinde değil, tüm dünyada ilgi toplayan Lorca, 1929 yılında Amerika’ya davet edildi. Burada şiir yazmaya devam etti, bir şiir kitabı yayımladı ve pek çok konferans verdi.
Üniversiteye kayıt yaptırmış olsa da İngilizce öğrenemedi ve İspanya’ya dönmeyi tercih etti.
Birkaç yıl sonra Amerika’ya tekrar yolu düşen Lorca, ikinci kıta ziyaretinde ABD’nin yanı sıra Arjantin, Brezilya ve Uruguay’da da kısa süreler yaşadı.
1934 yılında ülkesine geri döndüğündeyse pek çok şeyi değişmiş buldu.
Artık ülkesi sağcılar tarafından yönetiliyordu ve hükümet, ayaklanmaları silah zoruyla bastırıyordu.
1936 yılında ise, yönetim, solcuların eline geçmişti. Ancak bu durum, ülkedeki gerilimi daha da artırmıştı. Sağcılar, solculara karşı suikastlar düzenliyor ve halk buna tepki gösteriyordu.
Bu karmaşada doğduğu Granada’ya geri döndü. Lorca’nın aile ziyareti sırasında Franco yanlıları Güney İspanya’yı ele geçirdi ve ideolojik-etnik kıyım yapmaya başladı.
Bu süreçte kurşuna dizilen 15 binden fazla kişinin içinde Federico Garcia Lorca, Dioscoro Galindo Gonzales, Francisco Galadi ve Joaquin Arcollas Cabezas da vardı.
1936 yılında, Alfacar’da öldürülen kimsenin cesedine ulaşılamamıştır.
‘Özgür olmayan insan nedir?
Söyle bana, Marina.
Söyle seni nasıl sevebilirim.
Özgür olmazsam?
Sana kalbimi nasıl açabilirim.
Bu yürek benim değilse.’
Yapıtlarında aşk, özgürlük ve ölüm temaları iç içe geçen Lorca, aynı zamanda doğaya ve mitolojik öğelere de sık sık yer vermiştir.
Son dönem tiyatro eserlerinde, insanların gizlediği tutkuları ve gizli dürtüleri açığa çıkartma amacı taşıyan bir tür yaratmıştır.
Lorca, eserlerinde ağıttan balata, türküden gazele ve ilahiden soneye kadar Batı ve Doğunun pek çok edebiyat türünü denemiştir.
Federico Garica Lorca’nın Türkçeye Çevrilen Eserleri
Şiir
- Çingene Romansı
- New York’ta Şairler
Oyun
- Kelebeğin Büyücülüğü
- Mariana Pineda
- Ayakkabıcının Garip Karısı,
- Don Perlimplin’in Belisa’yı Bahçede Sevmesi
- Beş Yıl Geçer Geçmez
- Kanlı Düğün
- Dona Rosita Bekar Kalıyor ya da Çiçeklerin Dili
- Yerma
- Bernanda Alba’nın Evi
- Halk
Türkçeye çevrilen az sayıda eseri olsa da Lorca’nın pek çok eseri sinema ve televizyon yapımlarına da uyarlanmıştır.
‘Bu dünyada her daim hiçbir şeyi olmayanların yanında olacağım;
kendilerinden o hiçbir şeye sahip olmamanın huzuru bile esirgenen
insanların yanında.’
