Kısaca Dunning-Kruger Etkisi
Bireylerin kendi yetkinliklerini değerlendirme sürecinde yaşadıkları bilişsel yanlılıklardan biri olan Dunning-Kruger Etkisi, yetersiz bireylerin becerilerini olduğundan fazla değerlendirmelerine, uzmanların ise kendi yetkinliklerini küçümsemelerine yol açan bir olgudur.
Sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından yapılan çalışmalarda, cehaletin insanlarda yanlış bir özgüvene neden olduğu ve bu bilişsel önyargının bireylerin hem kendilerini hem de başkalarını algılama biçimlerini nasıl etkilediği incelenmiştir.
Çalışma
Dunning-Kruger Etkisi, bireylerin bilgi eksiklikleri nedeniyle yetkinliklerini yanlış değerlendirme eğilimlerini tanımlayan bir bilişsel önyargıdır. 1999 yılında David Dunning ve Justin Kruger tarafından yapılan araştırmalar, cehaletin bireylere yanlış bir özgüven kazandırdığını ortaya koymuştur. Yetersiz kişiler, genellikle kendi yetersizliklerini fark etme yetisinden yoksun oldukları için, yetenek ve bilgi seviyelerini abartma eğilimindedirler (Dunning & Kruger, 1999).
Tanım
Dunning-Kruger etkisi, beceriksiz ya da yetersiz kişilerin kendi yetersizliklerini görememelerinden ötürü yeteneklerini aşırı değerlendirdikleri bir bilişsel önyargı olarak tanımlanmaktadır (Kruger & Dunning, 1999). Bu bireyler, bir alandaki bilgi veya beceri eksiklikleri nedeniyle, ne kadar bilgili olmaları gerektiğini dahi bilmemekte, dolayısıyla kendilerini yeterli görmektedirler.
Dunning ve Kruger’in 1999 yılında gerçekleştirdikleri deneyler, özellikle mantıksal akıl yürütme, dilbilgisi ve sosyal becerilerde düşük performans gösteren kişilerin, kendi performanslarını aşırı derecede abarttıklarını göstermiştir.
Etkinin Bilimsel Temeli
Dunning ve Kruger’in çalışmaları, beceriksiz kişilerin bilişsel yetersizliklerinin, kendi performanslarını değerlendirme kapasitelerini de olumsuz etkilediğini ortaya koymuştur. Araştırmacılar, bu etkiyi deneysel olarak şu şekilde test etmiştir:
- Katılımcılara mantıksal akıl yürütme ve dilbilgisi gibi farklı alanlarda sorular sorulmuş ve kendilerini değerlendirmeleri istenmiştir.
- Performansı en düşük olan katılımcılar, test sonuçlarının %60’ına doğru cevap verdiklerini düşünmüş; fakat gerçekte sadece %10’luk bir başarı göstermişlerdir.
- Benzer şekilde, yüksek performans gösteren bireyler ise yeteneklerini olduğundan düşük değerlendirme eğiliminde olmuşlardır.
Bu sonuçlar, düşük yetenekli kişilerin, kendi yetersizliklerini fark edememelerinden kaynaklanan bir özgüven sorunu yaşadıklarını ve bu nedenle becerilerini abarttıklarını göstermektedir. Aynı şekilde, uzmanların da mütevazılık göstererek kendi yeteneklerini küçümsedikleri gözlemlenmiştir.
Bilişsel Önyargı ve Öz-Değerlendirme
Dunning-Kruger Etkisinin bilişsel arka planı, öz-değerlendirme becerilerindeki eksikliklerle açıklanmaktadır. Dunning ve Kruger, öz-değerlendirme yapabilmek için gereken bilişsel becerilerin aynı zamanda o alanda yetkin olmayı gerektirdiğini öne sürmüşlerdir (Dunning, 2011).
Yetersiz bireyler, doğru bir değerlendirme yapacak yeterli bilişsel kapasiteye sahip olmadıkları için hatalı sonuçlara varırlar. Buna karşılık, yeterli bireyler sahip oldukları becerilerin diğer bireyler için de kolay olduğunu düşünerek kendi yeteneklerini küçümserler.
Bu bilişsel yanlılık, özellikle karar verme süreçlerinde önemli bir sorun teşkil edebilir. Yetersiz bireylerin aşırı özgüvenli davranışları, hatalı kararlar almalarına ve yanlış yönlendirmelere sebep olabilir. Bunun aksine, uzmanlar ise gerektiğinden daha temkinli davranarak potansiyellerini tam anlamıyla kullanamayabilirler.
Gündelik Hayatta Dunning-Kruger Etkisi
Dunning-Kruger Etkisi, bireylerin hem kişisel yaşamlarında hem de profesyonel ortamlarda karar verme süreçlerini ve iletişimlerini etkileyebilir. Bu etki, eğitim, iş dünyası ve sosyal ilişkiler gibi farklı alanlarda kendini göstermektedir. Özellikle eğitimde, yetersiz bilgiye sahip öğrencilerin kendilerini yeterli görerek öğrenme motivasyonlarını kaybetmeleri, önemli bir sorun oluşturmaktadır.
İş dünyasında ise, özellikle yöneticilerin ve çalışanların kendi yetkinliklerini yanlış değerlendirmeleriyle sonuçlanabilir. Yetersiz bireylerin aşırı özgüvenli kararlar alması, organizasyonların performansını olumsuz yönde etkileyebilir.
Kaynakça
- Dunning, D., & Kruger, J. (1999). Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77 (6), 1121-1134.
- Dunning, D. (2011). The Dunning–Kruger Effect: On Being Ignorant of One’s Own Ignorance. Advances in Experimental Social Psychology, 44, 247-296.
- – Sheldon, K. M. (2020). Understanding the Dunning-Kruger Effect: Cognitive biases in self-assessment. Psychological Review, 128 (3), 529-547.
Kapak Fotoğrafı: Photo by Randy Jacob on Unsplash
