Bağlanma Kuramı Nedir?
Bağlanma kuramı, 1950’lerde İngiliz psikolog John Bowlby tarafından geliştirilen ve çocukların ebeveynlerine ya da bakım verenlerine duygusal olarak bağlanma biçimlerini inceleyen bir teoridir. Bowlby, çocukların ilk yıllarında bakım verenleriyle kurdukları ilişkilerin, onların duygusal ve sosyal gelişiminde kritik bir rol oynadığını savunmuştur. Kuram, bağlanma figürlerinin çocukların kendilerini güvende hissetmelerine, duygusal düzenlemeyi öğrenmelerine ve sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olduğunu öne sürmektedir.
Bağlanma Teorisinin Temelleri
Bağlanma kuramının temelleri, çocukların stresli veya korkutucu durumlarda bakım verenlerine yönelmeleri üzerine kuruludur. Bowlby’ye göre; çocuklar hayatta kalma içgüdüsü ile doğarlar ve bu içgüdü onları koruyacak bir figüre bağlanmaya yönlendirir. Bu bağlanma davranışı, çocukların tehlikelerden korunmalarına ve ihtiyaç duyduklarında destek almalarına olanak tanır. Bowlby, bu bağlanma sürecinin evrimsel kökenlere dayandığını ve türlerin devamı için kritik olduğunu belirtir.
Mary Ainsworth ve “Yabancı Durum” Deneyi
John Bowlby’nin çalışmalarını genişleten Mary Ainsworth, “Yabancı Durum” deneyi ile bağlanma stillerini daha detaylı incelemiştir. Bu deneyde, 12-18 aylık bebekler ve anneleri, tanımadıkları bir ortamda gözlemlenmiştir. Ainsworth, annelerin odadan çıkıp geri dönmeleri sırasında bebeklerin tepkilerini incelemiş ve bu tepkilere dayanarak üç ana bağlanma stili tanımlamıştır: güvenli bağlanma, kaygılı-kaçınan bağlanma ve kaygılı-kararsız bağlanma.
Güvenli Bağlanma Stili
Güvenli bağlanma stiline sahip çocuklar, anneleri odadayken rahatça çevreyi keşfeder ve anneleri ayrıldığında kısa süreli üzüntü yaşar, ancak anneleri döndüğünde hızla sakinleşirler. Bu çocuklar, bakım verenlerinin duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılayacağına dair güçlü bir güven duyarlar. Güvenli bağlanma, bireylerin ileriki yaşamlarında sağlıklı ve güvenli ilişkiler kurabilmeleri için sağlam bir temel oluşturur.
Kaygılı-Kaçınan Bağlanma Stili
Kaygılı-kaçınan bağlanma stiline sahip çocuklar, anneleri odadayken çevreyle ilgilenmekten kaçınır ve anneleri ayrıldığında belirgin bir üzüntü göstermeyebilirler. Bu çocuklar, bakım verenlerine karşı güven geliştirmekte zorlanırlar ve genellikle duygusal yakınlıktan kaçınırlar. Yetişkinlikte, bu bireyler genellikle bağımsız olma arayışında olup, duygusal bağlılık kurmaktan kaçınabilirler.
Kaygılı-Kararsız Bağlanma Stili
Kaygılı-kararsız bağlanma stiline sahip çocuklar, anneleri odadayken bile huzursuz ve endişeli olabilirler. Anneleri ayrıldığında aşırı üzüntü gösterirler ve anneleri döndüğünde sakinleşmekte zorlanırlar. Bu çocuklar, bakım verenlerinin tepkilerinin tutarsız olmasından dolayı sürekli güven arayışı içindedirler. Yetişkinlikte, bu bireyler genellikle ilişkilerinde kararsız ve bağımlı davranışlar sergileyebilirler.
Darmadağın-Reddedici Bağlanma Stili
1986 yılında, Doktor Mary Main ve Judith Solomon, dördüncü bir bağlanma türü olan Darmadağın-Reddedici Bağlanma stilini tanımlamışlardır.
Bu bağlanma stilinde, kaygı denetiminde tutarsızlık söz konusudur. Dağınık bağlanma ölçütleri arasında stresle baş edememe, donup kalma, zamansız hareketler sergileme ya da hareketlerde yavaşlık vardır.
Çocukluğu boyunca ebeveynlerinden korkan kişilerde görülen bağlanma modelidir. Kendisine bakan kişiden korkmak ve gerek duygusal gerekse fiziksel şiddet görmek dağınık bağlanma stilinin oluşmasına neden olur. Çocuk annenin veya ya da birincil bakım veren kişinin yanındayken korkulu ve çatışma içerisindedir.
Yetişkinlik döneminde ise, kişi kendini yönetmekte güçlük çeker, sorumluluk almaz ve sosyal hayatında problem yaşayabilir. Kişi alkol ya da madde bağımlılığına veya suça eğilim gösterebilir.
Duygusal Düzenleme ve Bağlanma Stilleri
Bağlanma stilleri bireylerin duygusal düzenleme becerilerini etkiler. Güvenli bağlanma stiline sahip bireyler, stresli durumlarla başa çıkmada daha başarılıdır ve duygusal dengeyi daha kolay sağlarlar. Kaygılı-kaçınan bağlanma stiline sahip bireyler, duygusal yakınlıktan kaçındıkları için duygusal düzenlemeyi içselleştirme eğilimindedirler. Kaygılı-kararsız bağlanma stiline sahip bireyler, duygusal düzenlemeyi sağlamak için sürekli dışarıdan destek ararlar. Korkulu bağlanma stilinde ise, bireyler genellikle duygusal tutarsızlık gösterir, diğer insanlara güvenemez ve stresli ya da sorumluluk gerektiren durumlarda kaçıngan ya da çatışmacı bir tavır sergileyebilirler.
Çatışma Yönetimi
Güvenli bağlanma stiline sahip bireyler, çatışmaları yapıcı bir şekilde ele alır ve sorunları çözme konusunda daha yetkindirler. Kaygılı-kaçınan bağlanma stiline sahip bireyler, çatışmalardan kaçınma eğilimindedirler ve sorunları görmezden gelerek çözmeye çalışırlar. Kaygılı-kararsız bağlanma stiline sahip bireyler, çatışmalar sırasında aşırı duygusal tepkiler verebilir ve sorunları çözmek yerine daha da karmaşık hale getirebilirler. Darmadağın-reddedici bağlanma stiline sahip bireyler içinse, kavga ve tartışma ilişkinin dinamiğini oluşturabilir.
Bağlanma Stillerinin Romantik İlişkiler Üzerindeki Etkileri
Bağlanma stilleri, bireylerin romantik ilişkilerinde nasıl davrandıklarını ve partnerleriyle nasıl etkileşimde bulunduklarında da belirleyici olabilir.
Güvenli bağlanma stiline sahip bireyler, ilişkilerinde daha yüksek memnuniyet ve mutluluk yaşar; daha sağlıklı ve dengeli iletişim kurar, duygusal destek verir ve alır, partnerlerine karşı güven duyarlar.
Kaygılı-kaçınan bağlanma stiline sahip bireyler, ilişkilerinde daha düşük memnuniyet yaşar ve duygusal bağ kurmakta zorlanır, mesafeli olabilir ve duygusal yakınlıktan kaçınabilirler.
Kaygılı-kararsız bağlanma stiline sahip bireyler, ilişkilerinde sürekli bir güvence arayışı içinde olup, partnerlerinden sürekli ilgi ve onay beklerler.
Korkulu bağlanma stiline sahip bireyler ise, genellikle karşılarındaki kişi kim olursa olsun güvenmekte zorluk çeker, ilişkinin ciddiyetini ve sorumluluğunu almaktan geri durur ve ilişki kurmakta ya da ilişkiyi sürdürmekte zorlanırlar.
Not: Bağlanma stillerinin isimleri farklı kaynaklarda değişiklik gösterse de içerikleri aynıdır.
Kaynakça
- Bowlby, J. (1982). Attachment and Loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.
- Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.
- Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum Associates.
Kapak Fotoğrafı: Photo by Juliane Liebermann on Unsplash
