Pandora’nın Kutusu
Pandora’nın kutusunu açmak ifadesi, genellikle kontrolsüz bir merakın geri dönüşü olmayan sonuçlar doğuracağını anlatır.
Mitolojik hikayenin birden fazla versiyonu olsa da her versiyonda Pandora, merakını yenemez ve açmaması gereken kutuyu açar. Kutunun içinden insanlığa hastalık, acı ve kötülük dağılır. Pandora korkuyla kutuyu kapattığında ise, kutunun içinde yalnızca umut kalır.
Pazarlama dünyasında “Pandora etkisi” terimi, tüketicinin bir ürüne dair merak duydukça o ürünü daha çok sorgulamasını tanımlamak için kullanılır. Günlük diyalogda ise, bazen kontrolsüz bir eylemden doğan pişmanlığı ifade etmek için kullanılır.
Achilles’in Topuğu (Aşil’in Topuğu)
Aşil’in Topuğu ifadesi, görünmez bir güç veya avantajın ardında yatan tek zayıflığı anlatır.
Yunan mitolojisinde Peleus ile Thetis’in oğlu Achilles, annesi tarafından Styx Nehri’ne sokularak ölümsüz kılınmıştır ancak topuğundan tutulduğu için topuğu korunaksızdır.
Günümüzde iş stratejilerinde, kişisel gelişimde veya spor takımlarında Aşil’in Topuğu ifadesi, kritik bir zayıflığı tanımlamak için kullanılır. Savunma taktiklerinde bile rakibin bu zayıf noktasına yönelik strateji geliştirmek, mitolojik hikayenin stratejik mirasını devam ettirir. Bu metafor, aynı zamanda kahramanların bile kusursuz olmadığını anlatır.
Atlas
Bir yükü omuzlamak ya da Atlas gibi taşımak ifadeleri, Tanrıların ceza olarak gök kubbeyi omuzlarında taşımak zorunda bıraktığı Atlas’a referans verir. Günlük hayatta ağır sorumlulukları anlatmak için kullanılır.
Midas Dokunuşu
Ekonomi programlarında sıkça duyulan bu ifade, mitolojiden gelen en güçlü metaforlardan biridir.
Kral Midas’ın dokunduğu her şeyi altına çevirmesine gönderme yapan deyiş, yaptığı her işi kara çeviren kişiler için kullanılır. Fakat bunun yanı sıra servet hırsının trajik boyutunu da ifade eder.
İlham Perisi
Türkçede ilham perisi olarak kullandığımız ifadenin kökeni, sanatta esin kaynağı olan dokuz tanrıça Müz’e (Muses) dayanıyor.
Günlük dilde kullanılan Muse’un (Müz’ün), ilhamın ya da ilham perisinin gelmesi, yaratıcılık anını betimler.
Labirent
Girit Kralı Minos’un yarı insan yarı boğa canavarı Minotaur’u barındıran labirenti, karmaşık sorunları simgeler. Labirent çözmek ifadesi, içinden çıkılması zor durumları anlatır.
Yönetim danışmanlığı raporlarında geçen ‘organizasyonel labirent’ ifadesiyle de kurumsal bürokrasiye atıfta bulunulur.
Sisifos Görevi
Sisyphus efsanesinde, sonsuza dek bir kayayı tepeye itmeyi sürdürmekle cezalandırılan kral anlatılır.
Sisifos görevi ifadesi bitmeyen, yorucu ve anlamsız işlere atıfta bulunur. Özellikle modern iş dünyasında sıkça dile getirilen Sisifos Sendromu, rutin tekrarlayan işleri yapmanın yarattığı tükenmişlik hissini tanımlar.
Herakles’in Görevleri
Herakles’in on iki görevi, imkansız gibi görünen işleri başarma efsanesidir. Bugün iş ve proje yönetiminde ‘Herculean task’ deyişi, aşılması çok zor görevleri ifade eder.
Prometheus’un Ateşi
Prometheus’un insanlık için ateşi çalması, ilerlemenin ve özgürlüğün sembolü olarak günlük dilde sıkça kullanılır. Promethean spirit ise, yenilikçi ve cesur fikirleri tanımlar.
Merkür Gerilemesi
Astrolojide sıkça kullanılan Merkür gerilemesi ifadesi; iletişim, teknoloji ve seyahat alanlarında aksaklıklar yaşanacağına dair inancı anlatır. Antik Roma mitolojisinde haberciler tanrısı olan Merkür’ün (Hermes) hareketinin tersine dönmesi olarak yorumlanan olay, günlük konuşmada ‘her şey ters gidiyor’ anlarını açıklamak için kullanılır.
BONUS I
Echo
Echo kelimesi, ses dalgalarının yansımalarına atıfta bulunur ve mitolojik olarak ormanda yaşadığı için kendi sesine hapsolmuş dağ perisi Echo’dan gelir. Günümüzde ses teknolojilerinde, konuşma tanıma sistemlerinde ve hatta konser salonlarında yankı kontrolüne ‘echo effect’ denmesi, bu mitolojik köke işaret eder.
BONUS II
Narsist
Narsist kelimesi, kendini aşırı beğenme ve öz sevgiyle ilgilidir. Bu terim, Yunan mitolojisinde su kenarında kendi yansımasına aşık olan genç Narcissus’tan gelir. O kadar kendine hayran kalır ki, gölden ayrılamaz ve sonunda yaşamını yitirir. Modern psikolojide ‘narsistik kişilik bozukluğu’ tanımına bu öykü referans verilir.
