Parfüm tarihinin, insanlık tarihinin başlangıcına kadar uzandığı tahmin ediliyor.
İlk olarak nerede, ne amaçla ve nasıl ortaya çıktığına dair net bir bilgiye ulaşılmamış olsa da elde edilen bilgiler; formunun, kullanım amaç ve şekillerinin zaman içinde değiştiğini ortaya koyuyor.
Biz de, bugün günlük hayatımızın bir parçası olan parfümlerin etkileyici ve baş döndürücü dünyasına kısa bir yolculuk yapalım istedik.
Tarihçesi
Yapılan araştırmalar, ateşin keşfiyle birlikte ağaç kabuklarının ve reçinelerin yakılmaya başlandığına ve bu kokuların Tanrı’ya ithaf edildiğine işaret ediyor.
Tütsü olarak tanımlanabilecek ilk kokuların ortaya çıkış amacının Tanrı’yla iletişim kurmak, ona adak adamak ya da jest yapmak için olduğu düşünülüyor.
Kayıtlı ilk bilgiye, M.Ö. 3000’li yılların Mezopotamya’sında rastlanıyor. Kaynaklar, kokulu tütsülerin cenaze törenleri gibi dini seremonilerde kullanıldığını ortaya koyuyor. Özellikle Mısır’da, kokuların mumyalama işleminde önemli bir yere sahip olduğu biliniyor.
Hindistan’da da kokuların kullanımı antik çağlara dayanıyor. Hindistan’da kokulu tütsülerden bahseden ilk yazılı kaynaklar, M.Ö. 7. yüzyılda yazılan Chakara Samhita isimli Ayurvedik metinlere dayanıyor.
Avrupa’da ise kokular, Doğuya yapılan seferler sonucunda, yaklaşık M.Ö. 7. yüzyılda kullanılmaya başlanıyor.
Hem Mısır’da hem de Avrupa kıtasında çeşitli kokuların üretimi ve kullanımı, M.Ö. 7-1. yüzyıllar arasında din adamlarının tekelinden çıkıyor.
Bu dönemlerde, önce yöneticiler sonra da asiller tarafından yoğun olarak kullanılmaya başlanıyor.
Fakat, Hristiyanlığın kabulünün ardından, özellikle Ortaçağ’da, Roma İmparatorluğu başta olmak üzere Batı dünyasında parfüm kullanımı uzun süre kesintiye uğruyor.
Aynı dönemde Doğu ülkelerinde, tüm zenginliklerin yanı sıra parfümler hükümdarlardan halka kadar tüm insanlar için günlük hayatın popüler bir unsuru haline geliyor.
Modern Parfümlere Geçiş
Neredeyse tüm kültürlerde kokular üretilmiş ve çeşitlendirilmiş olsa da, antik dönemden modern dönem parfümlerine geçişte en büyük etkiyi Arap kültürü yapmıştır.
Arap Yarımadasında bulunan damıtma yöntemi, yani çiçeğin yağının çıkartılarak kokusunun elde edilmesi, parfüm endüstrisinin temelini oluşturmuştur.
Teknik katkılarının yanı sıra, önemli ticaret yollarının üzerinde bulunan Arap ve Fars toplumları, parfüm yapımında kullanılan malzemelerin çeşitlenmesini de sağlamışlardır.
Arap kültürünün kokular üzerindeki etkisini artıran bir diğer sebep ise, İslamiyet’tir. İslamiyet’in temizlik anlayışı ve cennet tasvirinde güzel kokulardan bahsedilmesi, İslam’a inanan toplulukların, parfüm kullanımının yaygınlaşmasına etki etmiştir.
Kimya ve parfüm alanında yaptığı çalışmaları, 9. yüzyılda bir kitapta toplayan bilim insanı Al-Kindi, eserinde damıtma tekniklerine, parfüm yapımında kullanılan malzemelere ve çok sayıda tarife yer vermiştir.
Asıl amacı, çiçeğin özüne ulaşarak Tanrıyı bulmak olan İbni Sina ise, bugün de kullanılan pek çok damıtma yönteminin temelini atmış ve parfüm üretimi kadar kimya biliminin de gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Macar Suyu
1300’lü yıllarda Macaristan topraklarında Kraliçe Elizabeth von Ungar’a ithafen üretilen koku, dünyadaki ilk modern parfüm kabul edilmektedir.
Macar Suyu, ilk alkol temelli parfümdür.
14. yüzyıldan itibaren başta Fransa ve İtalya olmak üzere, Avrupa ülkelerinde parfüm üretimi hızla gelişmiş ve yayılmıştır.
Önceleri kürk, eşarp ve eldiven gibi eşyaların parfümle yıkandığı Fransa, güney bölgelerinde parfüm malzemeleri yetiştirmeye başlamış ve kısa sürede lider bir konuma yükselmiştir.
Bugün, Fransa, endüstrideki lider ve öncü konumunu korumaya devam etmektedir.
Sanayi Devrimi Sonrası
Pek çok üretim tekniği ve modelinin değişmesini ve yenilerinin ortaya çıkmasını sağlayan endüstriyel gelişmeler, parfüm dünyasına da etki etmiştir.
On dokuzuncu yüzyıldan itibaren küçük atölyelerin yerini büyük laboratuvarlar ve modaevleri almıştır. Araştırma-geliştirme çalışmalarına ve pazarlamaya büyük yatırımlar yapılmış; sayısız parfüm çeşidi üretilmeye başlanmıştır.
Bu andan itibaren parfümler, kötü kokuların saklanması için değil, kişiliğin bir ifadesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
İsmini, Latincede dumandan çıkan anlamına gelen per-fumus kelimesinden alan parfüm, binlerce yıldır neredeyse dünyanın her yerinde benzer şekilde kullanılmaktadır.
Parfüm Dünyasında İlkler
- İlk parfümcü (parfumeur), M.Ö. 2000’li yıllarda yazılmış tabletlerde ürettiği kokulardan bahseden Mezopotamyalı Tapputi’dir.
- İlk parfüm evinin, M.Ö. 2000’li yıllarda Tanrılara adanmak üzere, din adamları için kokular yapılan ve Kıbrıs’ta bulunan bir tesis olduğu düşünülmektedir.
- İlk modern parfüm, Macar topraklarında 1370 yılında Kraliçe için üretilen Macar Suyu’dur.
- İlk modern parfümeri, 1806 yılında Jean Maria Farina tarafından açılmıştır. Farina’nın 1818 yılında patent aldığı formül; alkol-su bazı ile portakal tomurcuğu, bergamot, biberiye ve limondan oluşmaktadır.
Parfumeur (Parfümcü)
Dünyada 1000’i aşmayan sayıda parfümcü bulunmaktadır. Parfümcüler, parfümlerden rujlara deterjanlardan kremlere kadar pek çok ürün için binlerce esans arasından özel kombinasyonlar oluştururlar.
Parfümde Notalar
Parfüm kokusu bir piramit olarak tanımlanır.
Parfümler, sıkıldığı ilk 15 dakika üst notaları, bir-iki saat süreyle orta notaları ve sonraki süredeyse dip notaları verir.
‘ml / fl oz’
İngilizce Fluid Ounce (sıvı ölçüsü) kelimesinin kısaltması olan fl oz’un 1 birimi, yuvarlandığında 30 ml’lik bir değere denk gelmektedir.
Parfüm Terimleri
Parfüm: Esans yoğunluğu %15-30 arasında değişen kokulardır. Etkileri uzun sürelidir.
Eau De Parfum (EDP): Esans yoğunluğu %8-15 arasında değişir. Etkisi 12 saate kadar devam eder.
Eau De Toilette (EDT): Esans yoğunluğu %4-8 arasındadır. Etkisi 4 saate kadar sürer.
Eau De Cologne (EDC): Esans yoğunluğu %3-5 arasında değişir. İki saate kadar etkisi sürebilir.
BONUS
Das Parfum (1985 – Koku, 1987)
2006 yılında, Tom Tykwer tarafından Perfume: The Story of a Murderer (Koku: Bir Katilin Hikayesi) ismiyle sinemaya uyarlanan ve parfümlerin gizemli dünyasını bambaşka bir açıdan ele alan Das Parfum, yazarı Patrick Süskind’in dünya çapında tanınmasını sağlamıştır.
