Türkçeye eğlenceli mısra olarak çevrilebilecek Haiku, dünyanın en kısa şiir türü kabul edilen, geleneksel bir Japon şiir türüdür.
Geleneksel 5-7-5 veya 7-7’lik hece ölçülerinden oluşan Tanka ve Tankalar zinciri olarak anılan Renga’lar Haiku’nun kökenleri sayılabilir. 13. yüzyılda şaka ve nükte şiiri olarak gelişmeye başlamış ve 16. yüzyılda Edo Devri ile ortaya çıkmıştır.
Haiku isminin ilk kullanımı bilinmiyor olsa da ilk büyük Haiku şairi Matsuo Basho kabul edilmektedir. Masaoka Shiki ise modern Haiku’nun kurucusu sayılmaktadır.
Masaoka Shiki’nin ardından iki kola ayrılmıştır. İlkinin temsilcileri modern Haiku’nun devamı olarak yeni form arayışlarına ve yeniliklere devam ederken ikincisi geleneksel Haiku olarak kabul edilmektedir.
Japonya’da ortaya çıktığında, Haiku’ların ilk dizesinde mevsimsel bir tanım ya da bunu ima eden bir cümlecik yer almaktaydı.
İyi olarak görülen Haiku’lara kelime eklemek ya da çıkartmak, herhangi bir kelimenin yerini değiştirmek mümkün değildir.
Somut olanın ifadesidir ve ân ile bağlantılıdır. Bir şiir ya da algılama biçimi olarak değil; görme biçimi olarak kabul edilir. Anın yakalanması ve anın kalıcı olarak paylaşılmasıdır.
İmgeye neredeyse hiç başvurulmaz. Yalın bir şekilde, insan doğası dışında bir doğa şimdi oluyormuş gibi aktarılır.
En ünlü Haiku şairleri arasında Matsuo Basho, Masaoka Shiki, Kawahigashi Hekigoto, Takahama Kyoshi, Suzuki Masajo ve Mori Sumio sayılabilir.Oruç Aruoba, çok sayıda Haiku çevirisi yapmıştır. Aruoba’nın ‘Ne’ isimli kitabında kendi Türkçe Haiku’ları da bulunmaktadır.
Türkçe örnekler:
Küçük dere
Deniz’e ulaşınca
Şaşırır
Oruç Aruoba
Sonbaharın geldiğini bilmeyen
Köpek yavrusu
bir buda’dır.
İlhan Berk
Güm güm çalındı kapım-
Açtım baktım ki
Yalnızlığımmış
Cemal Süreya
Gemliğe doğru
Denizi göreceksin
Sakın şaşırma
Orhan Veli Kanık
