1756 ile 1836 yılları arasında yaşayan; İngiliz gazeteci, yazar ve filozof William Godwin, faydacılığın ilk savunucularından ve felsefi anarşizmin ilk modern destekçilerinden biriydi.
Rus Anarşizm kuramcısı ve Anarko-komünist yazar Pyotr Alekseyeviç Kropotkin, Godwin’i, anarşizmin siyasi ve ekonomik kavramlarını formüle eden ilk kişi olarak tanımlamıştır.
Kalvinist ve muhalif bir Protestan rahip olan babasının yönlendirmesiyle William Godwin, vaiz olarak yetiştirildi.
1778 ile 1783 yılları arasında, Anglikan Kilisesi’ne bağlı olmayan küçük birkaç kilisenin yöneticiliğini yaptı. Bu süreçte John Locke, Jean Jacgues Rousseau ve Gabriel Bonnet de Mably gibi düşünürlerin eserleriyle tanışmıştır.
1783 yılında bir okul açtı ve Okul Hakkında ismini taşıyan, anarşist literatürün ilk örneklerinden biri kabul edilen bir broşür hazırladı. Ancak okula kimse kayıt yaptırmadı.
Anarşist bakış açısını yanında eğitim aldığı, bağımsız cemaatin lideri Samuel Newton sayesinde kazandı.
1789 yılında, Hristiyanlığı reddederek ateist olduğunu açıkladı. Ardından gazeteci olarak çalışmaya başladı.
1790’da, anarşist entelektüel geleceğin başlangıcı ve anarşist görüşlerin en kapsamlı açıklamalarından biri kabul edilen Politik Adalet Üzerine Araştırma’yı yazmaya başladı. 1793 yılındaysa, Politik Adalet yayımlandı.
Eserinde, yasaların, atalarımıza ait bilgeliğin ürünleri değil; tutkuların, korkaklıkların, kıskançlıkların ve hırsların ürünleri olduğunu ifade etmiş ve devletin ortadan kaldırılması gerektiğini savunmuştu.
Mülkiyete ilişkin görüşleri ise (kitabın ikinci basımında bu görüşlerini yumuşatmış olsa da), komünizmi anlatıyordu.
1797 yılında, İngiltere’nin ilk feministi ve feminizmin annesi kabul edilen eşi Mary Wollstonecraft, ikinci kızı Mary Shelley’nin (Frankenstein’ın yazarı) doğumunun ardından öldü.
William Godwin, hem görüşleri hem de evli olduğu feminist yazar Mary Wollstonecraft ve ölümünün ardından dürüstçe kaleme aldığı biyografisiyle muhafazakar kesimlerin tepkisini çekmeye başladı.
William Godwin yaşamı boyunca biyografi, roman ve oyun türlerinde çeşitli eserler yazmışsa da bunlar pek ilgi çekmemiştir.
Mary Jane Clairmont ile yaptığı ikinci evlilikten sonra yazdığı klasik tarihe giriş kitapları ile Shakespeare’den Hikayeler ve çocuklar için İncil ile İngiliz edebiyatına önemli etkileri olmuştur.
Düşünürün en ünlü iki kitabı, Politik Adalet Üzerine Bir İnceleme ile 1794’te yayımlanan Oldukları Gibi Şeyler ya da Caleb Williams’ın Maceraları isimli romanıdır.
William Godwin ve Anarşizm
Godwin, anarşizminin kollarından biri olan bireyci anarşizmin savunucularından biri kabul edilmektedir.
Yardımseverlik düşüncesini savunan Godwin, her bireyin, kendi emek ve mülkiyeti üzerinde bireysel söz hakkı olduğunu savunmuştur. Ayrıca, sonunda ortadan kalkacak olan hükümetin zamanla küçülmesini sağlayacak ilerlemeci akılcılığa inanmıştır.
Godwin’in düşünceleri, Rousseau, Lock ve Helvetius gibi filozofların yanı sıra çocukluğundan beri aşina olduğu muhalif dinsel öğretilerle gelişmiştir. Özellikle de dinsel eğitimi sırasında tanıştığı Sandeman doktrini, düşünce biçiminin oturmasında oldukça etkili olmuştur.
- Sandemancılar kilise hükümetini, Godwin tüm hükümetleri reddetmiştir.
- Sandemancılar dindar kişilerin Godwin’se, ahlaklı insanın devletle işi olmayacağını savunmuştur.
- Sandemancılar para biriktirmeyi günah sayarken ve ortak mülkiyeti savunurken Godwin, birikmiş mülkiyeti ahlaki kötülük olarak tanımlamış ve mal ortaklığını savunmuştur.
Godwin, iyilik ve kötülüğün doğuştan gelmediğini, çevrenin insan ahlakı üzerinde belirleyici olduğunu savunmuştur. Ayrıca olumsuz eylemlerin ikna yoluyla değiştirilebileceğini ve kötü çevresel koşulların değiştirilmesinin suçları önleyeceğini ifade etmiştir.
Hükümetlerinse, insan zihnini etkileyerek hataların ve adaletsizliğin ortadan kalkmasını engellediğini belirtmiştir. Hatta hatalarımızı kemikleştirdiğini ve sürekli hale getirdiğini savunmuştur.
Devletin ve yasaların zenginler için olduğunu ifade eden Godwin, bu tespitiyle mülkiyet ile iktidar arasındaki bağı açık bir şekilde tanımlayan ilk kişi olmuştur.
Ayrıca Godwin, insanın ahlaki açıdan mükemmelleşebileceğini ve düşünsel olarak ilerleyebileceğini belirmiştir. Ancak kusurlu ve insan yaratımı kurumlar bu ilerlemeyi engellemektedir.
Godwin’e göre; doğal adaleti yok eden politik kurumlara itaat edilmemelidir. Çünkü insan, doğal adalete içsel bir değişimle ulaşabilir.
- İnsanı insan yapan kendi yargısına göre hareket edebilmesidir.
- Adalet değişmez ahlaki gerçekliklere, yasalar ise, politik kurumların hatalı olabilecek kararlarına dayanır.
- Doğruya zeka ve vicdanla ulaşılabilir.
- Aklın yasası tek adil yasadır. Toplumsal yasa yapılmamalıdır, sadece adaleti kamusal olarak desteklemelidir.
- Godwin, aktif direnişi bütünüyle reddetmese de pasif direnişi ve iknayı savunmuştur.
- Bireylerin özgürlüklerine bir saldırı varsa, tehdit uzaklaştırılıncaya kadar çalışacak ve sonra dağılacak birlikler kurulabilir.
- ‘Kişinin iradesinin temsil edilmesine, (…) izin vermek gerçekte bundan vazgeçmektir. Çünkü temsil, başka birinin iradesinin kişinin kendi iradesi olarak değerlendirilmesine izin vermeyi içerir.’
- Hükümet, eğitimi, iktidarını güçlendirmek ve insanların zihnini tek kalıba sokmak gibi tehlikeli bir şekilde kullanabilir. Bu yüzden eğitim, devletin eline bırakılmamalıdır. Ulusal çapta bir eğitim yerine küçük bağımsız okullar kurulabilir.
- Suçun kökeninde, birinde hiç olmayan bir şeyin bir başkasında bolca bulunması yatar. Savaşlar, yozlaşma ve bencillik bu adaletsiz dağıtımdan kaynaklanır.
- Evlilik, geçmişteki bir seçimi kalıcı kılmaya çalışan en kötü mülkiyet biçimidir. Kadın ve erkek, eşit ve dostluk içinde yaşamalıdır. Çocuklarsa, ebeveyn ve öğretmen baskısından uzak tutulmalıdır.
