Sakız ya da ciklet, tahmin ettiğinizden çok daha eski bir geçmişe sahip! Biz de bu eğlenceli, renkli ve lezzetli dünyaya beraber bir yolculuk yapalım istedik.
Sakızın Tarihi
Sakız, tarihin ilk şekerlemelerinden biri. Her yıl milyarlarca satılan sakızın geçmişi ise, 2000 yıldan çok daha eskiye dayanıyor.
Bulunan ilk sakız, İsveç’in Orust Adası’ndaki bir kazı sırasında keşfediliyor. Arkeologlar bu sakızın, 9000 yıl öncesinden kaldığını ve çiğnenmiş olduğunu belirtiyorlar.
Arkeolog ve tarihçiler, binlerce yıldır insanların ağaç reçinesini topaklar haline getirerek dişlerini temizlemek için veya tıbbi sebeplerle kullandığını düşünüyorlar.
Neredeyse tüm toplumlar, çeşitli sebeplerle reçine çiğniyordu. Bu yüzden sakızı bulan ilk kişi ya da toplumdan bahsetmek mümkün değil.
Ancak ticari bir ürün olarak satışa sunulmasına ilham veren, Kızılderililerin ladin ağaçlarının reçinelerini çiğnemeleridir.
Sakız ve Ciklet İsimlerinin Kökeni
Sakız ismi, sakız ağacına ve bu ağacın reçinesinden üretilen damla sakızına da ismini veren Sakız Adası’ndan gelmektedir.
Ciklet, Machu Pichu’nun etrafını çevreleten Chicle ağaçlarından gelmektedir. İnsanlar yüzyıllarca, Chicle ağaçlarının gövdesi çapraz bir şekilde yarıldığında ortaya çıkan öz suyu çiğnemişlerdir.
Ciklet ya da çiklet kelimesinin Türkçeye yerleşme sebebi ise, Cadbury Adams’ın ürettiği Chiclets marka sakızlardır.
John B. Curtis
1848 yılında, çiğnenebilir bir malzeme olan ladin ağacının reçinesi üzerinde deneyler yapan John B. Curtis, iki yıl süren çalışmalarının ardından sakızın ticari bir ürün olarak satışını gerçekleştirmiştir.
Zaman içerisinde sakıza önce aroma; ardındansa, daha yumuşak ve elastik bir hale getirmek için parafin eklemiştir.
Kurduğu tesise ise, Curtis Sakız Fabrikası ismini vermiştir.
Modern Ciklet
1892 yılında, ABD’de kurulan William Wrigley isimli şirket ise, kısa sürede sakızın üretiminde büyük bir paya sahip oldu. Wrigley, II. Dünya Savaşı sırasında Amerikan askerilerini rahatlatmak amacıyla orduya sakız bağışladığında popülaritesi büyük ölçüde arttı.
Tatlı materyaller üzerinde deneyler yapan Fleer Kardeşler ise, 1906 yılında Meksika’dan getirttikleri chicle özleri ile ortaya çıkarttıkları çiğnenebilir ürüne, ciklet (çiklet) ismini verdiler. Üretimdeki bazı hatalar sebebiyle yapıştığı yerden çıkmayan ve bu yüzden hiç satılmayan sakızın tarifini Walter Diemer kusursuzlaştırdı ve 1928’de, diğer sakızlara kıyasla daha esnek ve daha az yapışkan bir sakız üretti.
Günümüzde Sakız
Binlerce çeşit aroması bulunan sakızların yanı sıra günümüzde, ağız hijyeni sağlamak, sigarayı bırakmak ve hazımsızlığı azaltmak gibi amaçlar için üretilen sakızlar da bulunuyor.
Sakız Adası ve Çeşme
Sakız ağacı (pistacia lentiscus), en çok Sakız Adası’nda ve Çeşme Yarımadası’nda yetişen yeşil, çalı formunda bir bitkidir.
İnsanlar binlerce boyunca adada damla sakızı üretimini sürdürmüşler, benzer bir iklime sahip olan Çeşme’de ise, az sayıda kalan ağaçların sayısını artırmak için son yıllarda çalışmalara başlanmıştır.
Sakız Adası’nda, geçmişi Orta Çağa kadar uzanan ve köylüler tarafından oluşturulmuş bir kooperatif, damla sakızı üretimini kontrol altına almıştır. Ayrıca adanın Pirgi köyünde küçük bir damla sakızı müzesi bulunmaktadır.
Damla Sakızı ya da Mastik
Damla sakızı ya da Yunanca ismiyle, mastik, ağaçtan sıvı olarak elde edilir. Güneşte kurutularak sert ve yarı saydam damlacıklar haline getirilir. Çiğnendiğinde yumuşar ve mat, parlak, beyaz bir renk alır. İlk çiğnenmeye başlandığında buruk bir tadı olsa da, bir süre sonra çam ağacını anımsatan bir kokuyla ferahlık verir.
Yüzyıllar boyunca Hipokrat’tan Bergamalı Galen’e kadar pek çok kişi tarafından tıbbi amaçlarla kullanılan mastik; ilaçtan gıdaya, içkiden kozmetiğe kadar pek çok alanda hala kullanılmaktadır.
Damla sakızının dışında Pistachio ailesinden olan diğer bitkiler, Antep fıstığı ve menengiçtir.
Anadolu’da çiğnenen kenger ise, devedikenidir. Anadolu halkı, yüzyıllarca kengerin içindeki sütü toplayıp kurutarak çiğnemiştir.
Doktor Petrulis, sakızın dişler için faydalı olduğunu, ancak içindeki şekerin zararlı olduğunu düşünmüş ve 1950’de ilk şekersiz sakızı üretmiştir.
