Achero Mañas’ın yönettiği ve senaryosunu Federico Mañas ile birlikte yazdığı Noviembre (2003), sokak tiyatrosunun dönüştürücü gücünü, oyuncular ve seyirciler arasındaki dördüncü duvarı yıkmaya adanmış kurgusal bir topluluk aracılığıyla inceleyen bir İspanyol filmidir.
Konusu
Tutkulu bir sanatçı olan Alfredo (Óscar Jaenada), “saf” bir tiyatro yaratma hedefiyle Madrid’e taşınır. Alfredo’nun amacı, ticarileştirme veya sansür olmadan, doğrudan sokaklarda seyirciye ulaşmaktır.
Alfredo kurduğu “Noviembre” isimli topluluk ile toplumsal normlara meydan okur; özgürlük ile sanatın toplumdaki rolü hakkında kamusal alanlarda düşündürücü ve genellikle şok edici eylemler gerçekleştirir.
Filmin Yapısı
Biçimsel olarak belgesel benzeri bir yaklaşımın benimsendiği filmde kurgusal röportajlar, doğaçlama diyaloglar ve buluntu görüntüler, senaryolaştırılmış sahnelerle harmanlanmıştır. Bu da kurgu ile gerçeklik arasındaki sınırları bulanıklaştırmış, filme ham ve otantik bir atmosfer vermiştir.
Bu tekniği kullanırken kendi performans sanatı geçmişinden ilham alan Mañas, senaryoda Federico Mañas ile işbirliği yaparak sanatın toplumdan nasıl etkilendiğini ve dolayısıyla toplumu nasıl etkilediğini araştıran derin, felsefi bir anlatı sağlamıştır.
Juan Carlos Gómez’in sinematografisi, sokak performanslarının kaotik enerjisini yakalarken Nacho Ruiz Capillas, sahneleri karakterlerin deneyimlerinin dolaysızlığını vurgulayacak şekilde bir araya getirerek izleyicileri Noviembre’nin tavizsiz vizyonunun içine çekmektedir.
Sokak Tiyatrosu ve Toplumsal Eleştiri
Noviembre, sanatı toplumsal bir eleştiri aracı olarak kullanmaktadır. Topluluk, sokak performanslarında izleyiciye şaşırtıcı ve düşündürücü sahneler hazırlayarak toplumsal tabuları ve kapitalizmin etkilerini sorgular.
“Sanat için sanat” ve ‘‘toplumsal değişimin bir aracı olarak sanat’’ kavramlarını ele alan filmde, Alfredo ve ekibi, egemen kültürün kapitalist eğilimleriyle çatışarak çalışmalarından para kazanmayı reddeder.
Noviembre & Diğer Karşı-Kültür Filmleri
Film, Ölü Ozanlar Derneği (1989) ve SLC Punk! (1998) gibi toplumsal beklentilere meydan okuyan idealist gençlerin mücadelelerini anlatan filmlerle karşılaştırılmıştır. Ancak Noviembre, toplumla olan çatışmasını sokak tiyatrosu üzerinden dile getirerek kendine özgü bir alan yaratmış ve izleyiciye sanatı bir direniş biçimi olarak sunmuştur.
İçsel Çatışmalar
Topluluk, tanınırlık kazandıkça Alfredo’nun vizyonuna olan bağlılıklarını test eden etik ikilemlerle karşı karşıya kalmaktadır. Alfredo’nun arkadaşları, onun liderliğinden etkilense de zamanla grubun içinde idealler konusunda farklı bakış açıları ortaya çıkar.
Bu çatışmalar, filmin hikayesinin ötesinde, sanata dair farklı düşünceleri ortaya koyarak izleyiciye sanatın karmaşıklığını ve aynı zamanda kolektif hareketlerin içsel mücadelelerini ve sürdürülebilirlikle nasıl boğuştuğunu çarpıcı bir biçimde göstermektedir.
Sanat ve Toplum İlişkisi
Noviembre, sanatın toplumsal bir etkiye sahip olup olamayacağı sorusunu yeniden gündeme getirmektedir. Alfredo’nun idealizmi, toplumu değiştirme arzusu ile birleşirken, filmde sanatsal eylemin toplum üzerindeki etkisi tartışılmaktadır. Bu tartışma, izleyiciyi sanatı sadece bir ifade biçimi olarak değil, aynı zamanda bir toplumsal müdahale olarak değerlendirmeye teşvik etmektedir.
Felsefi açıdan irdelendiğinde ise film, sanatçıların işleri için yaptıkları fedakarlıkları yansıtırken saf idealizmin sürdürülebilirliği hakkında sorular da soruyor. Ayrıca Alfredo ve arkadaşları sınırları zorlarken, gerçek sanatın fedakarlık gerektirdiği öne sürülse de aynı zamanda bu fedakarlıkların kişisel bedellere değip değmeyeceğinin de sorgulanmasına yol açıyor.
Ödüller
Film, iddialı anlatımı ve benzersiz yapısıyla büyük beğeni toplayarak Toronto Uluslararası Film Festivali’nde FIPRESCI Ödülü’nü kazanmış ve İspanya’nın Goya Ödülleri’nde birkaç adaylık elde etmiştir.
