Karanlık Üçlü
Karanlık Üçlü, psikolojide yaygın olarak ele alınan üç kişilik özelliğini birlikte değerlendirmeyi öneren Delroy L. Paulhus ve Kevin M. Williams tarafından 2002 yılında geliştirilmiş bir kavramdır.
Karanlık Dörtlü
2021 yılında ise, Paulhus ve Williams psikoloji alanındaki yaygın görüşü dikkate alarak kavrama bir kişilik özelliği daha eklemiş ve Karanlık Dörtlü kavramını ve ölçeğini geliştirmişlerdir.
Karanlık Dörtlü’de Yer Alan Kişilik Özellikleri
Karanlık Üçlü: Makyavelizm, Narsisizm, Normal Psikopati
Dördüncü Kişilik Özelliği: Sadizm
Başta klinik psikoloji, kolluk kuvvetleri, pazarlama ve işletme yönetimi alanlarında kullanılan Karanlık Dörtlü ölçeğinde yüksek puan alan kişilerin baskın, duygusuz, empati yeteneği zayıf, suç işlemeye eğilimli, daha az şefkatli, insanların iyi olduğuna inanmayan ve hayatlarından memnun olmayan kişiler olduğu gözlemlenmiştir.
Bu dört kişilik özelliği ne kadar birbirinden farklı da olsa, kişilerde farklı özelliklerin değişen oranlarla bir kombinasyon oluşturduğu görülmüştür.
Narsisizm (Özseverlik)
İsmini, Yunan mitolojisinde kendi yansımasına aşık olan ve boğulan avcı Narkissos’tan alan narsisizm; genel bir ifadeyle kişinin kendi fiziksel ve zihinsel benliğine karşı duyduğu hayranlığı ve bağlılığı ifade eder.
Temelde öz sevgiyi anlatsa da, psikolojide otorite, kendi kendine yetme, üstün olma, teşhircilik, sömürücülük, hak iddia etme ve kendini beğenme faktörleriyle birlikte değerlendirilir. Uç örneklerinde empati yoksunluğu, diğerlerini umursamama, bencillik, kibir ve eleştiriye tahammülsüzlük görülebilir.
Makyavelizm
Makyavelizm, İtalyan siyasetçi ve diplomat Niccolo Machiavelli’nin 1513 yılında basılan Prens eserinden ilhamla, 1970 yılında Florence L. Geis ve Richard Christie tarafından psikoloji literatürüne kazandırılmıştır.
Makyavelizm, ‘amaca giden her yol mübahtır’ cümlesiyle karakterizedir.
Kişisel çıkar ve kazançlarına odaklı, insanları manipüle etmekte sakınca görmeyen, erdeme ve ahlaki değerlere önem vermeyen, empatiden yoksun, stratejik hesaplamalara eğilimli, olumlu itibarını korumak için elinden geleni yapan; paraya, güce ve rekabete önem verenler genellikle makyavelist kişilerdir.
Normal Psikopati
Normal psikopati ya da klinik olmayan psikopati, duygu ve otokontrol yoksunluğuyla karakterizedir. Kişide vicdan ve empati eksikliği göze çarpar. Genellikle yaptıklarından ötürü suçluluk veya pişmanlık duymayan ya da suçunu inkar etmeye meyilli; benmerkezci, kibirli, hilekar, sorumluluk almaktan kaçınan, insanları manipüle etmekte sakınca görmeyen, dürtüleriyle hareket eden (makyavelistlerden farklı olarak), yalan söylemeye meyilli ve yüzeysel duygusal tepkiler veren kişilerdir.
Sadizm
İsmini, eserlerinde şiddet ve pornografi öğelerine sıkça yer veren Fransız yazar Marquis de Sade’den alan sadizm, genellikle cinsel şiddetle ve bundan alınan hazla özdeşleştirilmiştir. Ancak Karanlık Dörtlü’de, diğerlerinin acı çekmesine sebep olmaktan veya acı çekmelerini izlemekten keyif almaya meyilli olmak olarak tanımlanmıştır.
Klinik olmayan sadizm; şiddet içeren videoları seyretmekten keyif almak, silahlara hayranlık duymak, intikam hissi, internet zorbalığı gibi günlük aktiviteleri içermektedir.
Örnek Karanlık Üçlü Ölçeği
Aşağıda yer alan Karanlık Düzine Ölçeği, 2010 yılında P.K. Jonason ve G.D. Webster tarafından geliştirilmiştir.
1- İstediğimi elde etmek için başkalarını parmağında oynatırım.
2- İstediğimi elde etmek için başkalarına yalan söylemişliğim ve onları aldatmışlığım olmuştur.
3- İstediğimi elde etmek için dalkavukluk ve yağcılık yaptığım olmuştur.
4- Amacıma ulaşmak için başkalarını sömürürüm, başkalarını kendi çıkarım için kullanırım.
5- Vicdan azabı çekmem, pişmanlık duymam.
6- Törel (ahlaki) değerlerle ya da giriştiğim eylemlerin törel boyutuyla pek ilgilenmem.
7- Duygusuz ve duyarsızımdır.
8- İyiliğe inanmam.
9- Başkalarının beni çok beğenmelerini, bana hayran olmalarını isterim.
10- Herkesin bana ilgi göstermesini isterim.
11- Toplumda büyük bir saygınlık ve yüksek bir konum elde etme arayışındayımdır.
12- Başkalarının beni hep kayırmasını beklerim.
Kendinizi ölçmek için her bir soruya 1 ile 7 arasında bir değer verin. Elde ettiğiniz toplam ne kadar yüksekse, Karanlık Üçlü kişilik özellikleri gösterme eğiliminiz de o derece yüksektir. 45 ve üzeri, yüksek bir değer aldığınızı göstermektedir.
Alt Değerlendirme
Narsisizm: 3, 8, 11 ve 12. Sorular
Makyavelizm: 1, 5 ,7 ve 10. Sorular
Psikopati: 2, 4, 6 ve 9. Sorular
