Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemine ismini altın harflerle kazımış olan Balyanlar, Sarkis Balyan’ın ifadesiyle, 5-6 kuşak boyunca saray mimarlığı yapmışlardır.
Birçok kaynakta Ermeni kökenli ailenin Kayserili olduğu geçerken, bazı kaynaklara göre; ailenin kökeni Maraş’ın Bali kasabasına dayanmaktadır.
Balyan (Baliyan) soyadına sahip olan bu mimarlar; meslek yaşamlarını, bir önceki kuşakların izinden giderek verimli ve etkin olarak sürdürmüşlerdir.
İstanbul’un çehresini oluşturan çok sayıda görkemli yapıya imza atan Balyan ailesinin mimarları, hassa mimarı olarak yetiştirilmiştir. Yaşadıkları dönemi çok iyi analiz ederek tasarladıkları ve inşa ettikleri yapılarda, o günün izleri ve sanatsal bakış açısı açık bir şekilde görülmektedir.
Mimarlık mesleğini bir aile geleneğine dönüştüren Balyanlar, nesilden nesile bilgi birikimlerini aktararak yükselmiş ve uzun süre boyunca zirvede kalmayı başarmışlardır.
Bugün İstanbul’un yapı taşları olarak gördüğümüz 19. yüzyıl saraylarının bir çoğunda imzası bulunan Balyan ailesinin eserleri arasında Dolmabahçe Sarayı, Çırağan Sarayı, Beylerbeyi Sarayı ve Valide Sultan Sarayı bulunmaktadır.
Mimar: Nigoğos Balyan
Mühendis: Sarkis Balyan & Hagop Balyan
Krikor Amira Balyan
Osmanlı İmparatorluğu tarihinde, ailenin ilk hassa mimarı, Krikor Amira Balyan’dır. 1764 ile 1837 yılları arasında yaşayan Krikor Amira Balyan, III. Selim ve II. Mahmut dönemlerinde inşa edilen kamu alanlarının ve sarayların mimarıdır.
En önemli eserleri arasında Selimiye Kışlası, Valide Bendi ve Nusretiye Camisi vardır.
Mimar: Krikor Balyan
Garabet Amira Balyan
Mimarlık tarihine ismini altın harflerle yazdırmış bir diğer Balyan, Garabet Amira Balyan’dır. 1800 ile 1866 yılları arasında yaşayan mimar, Dolmabahçe Sarayı’nın mimarıdır. Neredeyse 30 yıl boyunca mesleğini icra eden Garabet Balyan, çok sayıda saray, su bendi, kışla, cami ve kilise tasarlamıştır.
En iddialı eserlerinden biri, Yeni Bend’dir.
Mimar: Garabet Balyan & Mihran Mesrobian & Nigoğos Balyan
Nigoğos Balyan
Garabet Balyan’ın oğlu Nigoğos Balyan, Balyan ailesinin akademik eğitim almış ilk üyesidir.
1826 ile 1858 yılları arasında yaşayan Nigoğos Balyan, Saint Barbe Paris’te mimarlık eğitimi almış ve meslek hayatına araştırmacı ve denemeci bir mimar olarak adım atmıştır.
Eserlerinde tarihselci eğilimler görülen Nigoğos Balyan’ın en önemli eserleri arasında; Göksu Kasrı, Ihlamur Kasrı, Mecidiye Kasrı, Tophane ve Dolmabahçe Saat Kuleleri, Malta Köşkü ve Ortaköy Camisi (Büyük Mecidiye Cami) bulunmaktadır.
Mimar: Nigoğos Balyan & Garabet Balyan
Sarkis Balyan
Balyan ailesinin bir diğer önemli üyesi, yine Garabet Balyan’ın çocuklarından Sarkis Balyan’dır. 1835 ile 1899 yılları arasında yaşayan Sarkis Balyan, Osmanlı’nın baş mimarı olarak anılmış ve ailesinin en öne çıkan, en tanınmış üyesi olmuştur.
Elliye yakın esere imza atan Sarkis Balyan, abisi Nigoğos ile Paris’e gitmiş ve Saint Barbe’de mimarlık eğitimi görmüştür. Öğrenim sürecinde mühendislik dersleri de alan Sarkis Balyan’ın eserlerinde, Yeni Osmanlıcılık akımının etkileri görülmektedir.
En önemli eserleri arasında Pertevniyal Valide Sultan Camii, bugünkü Galatasaray Lisesi, Maçka Silahhanesi, Malta Köşkü, Baltalimanı Yalısı, Yıldız Sarayı’ndaki Büyük Mabeyin Binası, Kandilli’de bulunan Adile Sultan Sarayı, Ayazağa Köşkü, Hamidiye Saat Kulesi ve bugün Beşiktaş Anadolu Lisesi olan Çırağan Sarayı Haremi bulunmaktadır.
Mimar: Sarkis Balyan
Hagop, Simon ve Levon Bey Balyan
Ailenin diğer önemli mimarları arasında Garabet Balyan’ın oğullarından, Sarkis Balyan ile birlikte çalışmış Hagop Balyan ve Simon Balyan ile Nigoğos Balyan’ın oğlu Levon Bey Balyan bulunmaktadır.
Bu üç aile üyesinin, diğer aile bireyleriyle birlikte çalıştıkları bilinse de, hangi eserlere ne şekilde katkıda bulundukları net olarak bilinmemektedir. Yalnızca Simon Balyan’ın, Maçka Karakolu ve Yıldız Köşkü’nün tasarımlarına katkı sağladığı ve ailenin mimari projelerini suluboya ile resmettiği bilinmektedir.
Mimar: Sarkis Balyan & Simon Balyan
Balyan ailesi mimarları, farklı akımlardan esinlenmişseler de, etkilendikleri akımlarla çeşitli kültürel öğeleri bir araya getirerek özgün eserler vermişlerdir.
Genellikle derinlik hissi veren ve geniş tavanlı tasarımlar ortaya koymuş; tasarımlarını ihtişamlı avizeler, masif masalar ve altın varaklı mobilyalarla bütünleştirmişlerdir.
Balyanlar’ın II.Abdülhamit’ten Beşiktaş’a bir kilise inşa etmek için izin istemişlerdir. Padişahtan izin alan mimarların, bu kiliseyi Çırağan Sarayı’ndan ve Ortaköy Camisinden arta kalan taşlarla inşa ettikleri bilinmektedir.
Balyanlar yıllar boyunca İstanbul’un çehresini şekillendirmiş ve aynı zamanda şehirde çok sayıda konut projesine de imza atmışlardır.
Bugün, Balyan ailesinin 18 ile 20. yüzyıl arasında inşa ettikleri eserleri görmek için dünyanın dört bir yanından milyonlarca insan İstanbul’u ziyaret etmektedir.
