Yapay Seçilim Nedir?
Yapay seçilim, istenen karakterleri taşıyan canlıların, genellikle insan tarafından seçilmesi ve bu canlılardan döl alınması yöntemiyle yeni bir türün ortaya çıkartılması olarak tanımlanabilir.
Yapay seçilim, bir bakıma insanlığın evrim üzerindeki kontrol yöntemi olarak değerlendirilebilir.
Doğal Seçilim Nedir?
Doğal seçilim ise, Charles Darwin’in Evrim Teorisine göre; iklim, besin ve rekabet gibi şartlara uyabilen canlıların yaşamaya devam etmesi, uymayanların ise yok olması sürecidir.
Bu sürecin sonunda uyum başarısı yüksek olan türler kalıtsal özelliklerini gelecek nesillere aktarır ve her yeni nesilde daha uyumlu bireyler popülasyon içinde çoğalır.
Doğal seçilimi anlamak için yapay seçilimi incelemek
Doğal seçilim, herhangi bir müdahale olmaksızın doğal bir süreçle yeni türlerin oluşumunu sağlarken yapay seçilimde, insanlar tarafından belirli özellikleri sebebiyle seçilen ve müdahaleyle ortaya çıkartılan yeni türlerde birkaç nesilde bile büyük fiziksel değişimler görülmektedir.
Darwin’in tespitine göre; belirli özellikleri öne çıkartan seçme ve eleme işlemi, kısa sürede, seçilen türde öne çıkarılan özelliklerin artmasını sağlıyordu. Yani; seçilen özellikler her nesilde giderek daha baskın hale geliyordu.
Böylece, genetiği değiştirilen tür, bir süre sonra atalarından bambaşka bir görünüme ve farklı özelliklere sahip yeni bir tür oluyordu.
Bu durum, evrimsel biyolojide şu şekilde açıklanıyor:
‘Mikro evrim, uzun vadede makro evrimi yaratır.’
Yapay Seçilimin Alt Başlıkları
Tarım
- Kültür Bitkisi
- Ehlileştirme
Hayvancılık
- Evcilleştirme
- Ehlileştirme
Yapay seçilim, doğal seçilime kıyasla daha kısa sürede yeni türlerin ortaya çıkmasını sağlar.
Bu süre yüzyıllar ile binyıllar arasında değişebiliyor.
Daha genel bir ifadeyle, bir insanın yaşam süresi yapay evrimi gözlemlemeye yetmeyecek olsa da, bugün tükettiğimiz bitkilerin ve birlikte yaşadığımız hayvanların pek çoğunun yapay seçilim yoluyla ortaya çıktığını ve atalarına benzemediklerini anlayabiliriz.
Yapay seçilim, seçilen türün hızlı bir şekilde değişmesini sağlarken bu süreçte canlılar doğada serbest bırakılırlarsa, yine aynı hızda atalarının formuna geri evrimleşirler.
Bunun sebebi doğal seçilim sürecinin devam etmesidir. Doğal seçilim, atasal özellikleri geri getirerek yapay olarak kazandırılan özelliklerin yok olmasını sağlar.
Yapay seçilimde, belirli özelliklere göre seçilen türler sürekli çiftleştirilirler.
Çiftleştirme devam ederken bu özellikleri taşımayanlar elenir ya da öldürülürler.
Mikro ve Makro Evrim
Gen bazında yani mikro evrim ile fiziksel özelliklerin tamamen değişmesi anlamına gelen makro evrim, özellikle 21. yüzyılda hızla gelişen evrimsel biyoloji alanındaki deneylerle kanıtlanmıştır.
Yapay seçilim ile elde edilen yeni türlerin genetik yapıları genellikle atalarınınkine benziyor olsa da, çok az sayıdaki genetik değişikliğin tamamen farklı fiziksel özellikler getirebileceği görülmektedir.
Yapay Seçilim ile Elde Edilen Türlere Örnekler
Bitkiler
- Buğday
- Arpa
- Mercimek
- Nohut
- Bezelye
- Bakla
- Pirinç
- Brokoli
- Mısır
- Karpuz
- Kavun
- Muz
- Şeftali
- Armut
- Zeytin
- Pamuk
- Fıstık
Hayvanlar
- Kedi
- Köpek
- Domuz
- Keçi
- Koyun
- Sığır
- Yak
- Bufalo
- At
- Eşek
- Tavuk
- Hindi
- Ördek
- İpek Böceği
Not: Listenin hazırlanmasında faydalanılan ana kaynaklar arasında Evrim Ağacı bulunmaktadır.
