Hayatımızı her yandan kuşatan Covid-19 virüsü zamanla etkisini yitirmiş ve vaka sayılarında yavaş yavaş düşüş görülmüşse de, virüsün mutasyona uğramış halleri gittikçe daha fazla kendini belli ediyor.
Ben de bu listemde, Covid-19’dan daha etkili ve zararlı olabilen Covid-19 varyasyonları hakkında kısaca bilgi vermek istedim.
Varyans Kategorileri
Covid varyantları şiddet derecesine göre üç gruba ayrılıyor. Bunlar sırasıyla VOI (Variants of Interest) , VOC (Variants of Concerns) ve VOHC (Variants of High Consequences).
- VOI türünde, varyantlar dikkat gerektiriyor, gelişim aşamaları izleniyor. Fakat aşı ile önlenebiliyorlar.
- VOC varyantları, VOI’lerden daha şiddetli ve aşı vurulsa dahi endişe yaratıyorlar.
- VOHC‘larsa, en şiddetli varyanslar olup bunlardan aşı ile dahi herhangi bir netice alınamıyor. Şu an için en şiddetli varyantlar olan VOHC’lara dünya genelinde hiç rastlanmamıştır. Fakat Covid gen havuzunun gittikçe VOHC’a doğru yönelmesi, bilim insanlarını kaygılandırıyor.
Endişe Verici Varyantlar (VOC – Variants of Concern)
Covid-19 varyasyonları arasından ölümcül ve bulaşıcılığı yüksek olan türevlerini bilim insanları kısaca VOC diye adlandırıyorlar.
Uzmanlar bir varyantın VOC olup olmadığına aşağıdaki parametrelere bakarak karar veriyorlar:
- Aşının etkililik oranı (etkisizliği)
- Varyantın yayılma hızı
- Hastalığın şiddeti
- Teşhis testlerinden elde edilen veriler
Alfa Varyantı (B.1.1.7)
Alfa varyantı, ilk kez Eylül 2020’de İngiltere’de tespit edilmiştir. Covid-19’a göre %43-90 daha bulaşıcıdır. Yani Covid’e direnç gösterebilen (testi negatif çıkan) bir bağışıklık sisteminin Alfa varyantına yakalanma ihtimali, en az %43 oranında daha fazladır.
Denilebilir ki; İngiltere 2020 kışını bu varyantla “uğraşarak” geçirdi. Seyahat yoluyla Avrupa’nın diğer ülkelerine de taşındı.
Beta Varyantı (B.1.351)
Beta virüsüne ilk defa Ekim 2020’de Güney Afrika’da rastlanmıştır. Covid’den farklı olarak, Beta varyantında akciğere tutunan virüs dikenlerinin aminoasit yapıları değişmiştir. Uzmanlar, Covid antikorlarına karşı bağışıklık kazanan Beta varyantının aşıya da direnç göstereceğinden kaygılanıyorlar.
Delta Varyantı (B.1.617.2)
Ülkemizin de mağduru olduğu varyant çeşidi, Delta varyantı. İlk görüldüğü yer ise, Hindistan. Baş ağrısı, boğaz ağrısı ve boğazda kuruluk, burun akıntısı ve yüksek ateş belirtileri arasındadır.
Özellikle baş ağrısı, burun akıntısı, hapşırma ve boğaz ağrısı şikayetleriniz varsa, Delta’ya yakalanmış olabilirsiniz. Temmuz ayı itibariyle bu varyanta ait vaka sayılarının Türkiye’de 800’lere ulaştığı belirtiliyor.
Delta Plus ve Kappa
Delta virüsünün alt soyları olan Delta Plus ve Kappa genel olarak benzer etkilere sahip.
Kappa (B.1.617.1), ilk defa Ekim 2020’de Hindistan’da görülmüştür. Virüs, hastada yüksek ateşe sebep olup nefes almada güçlükler yaşatıyor.
Covid-19 varyasyonları arasında tartışmasız en etkili ve ölümcül olanı ise, Delta Plus. Bu suretle de adından sıkça söz ettiriyor. Kısaca Delta Plus varyantının, Delta’nın çok daha etkili hali olduğu söylenebilir.
Gamma Varyantı (P.1 – 501Y.V3)
İlk kez Ocak 2020’de Brezilya’da görülen Gamma varyantı, şu an 10 ülkeye yayılmış durumda. Virüs Covid’in 17 aminoasitinde değişime uğramış hâlidir.
Covid’e bağışıklık kazanarak doğal antikor geliştiren bir vücudun Gamma’ya karşı savunmasız kaldığı belirtiliyor. Yani Covid aşısı yaptıran bir insan Gamma’ya yakalanabilir.
Lambda Varyantı (C.37)
İlke kez Aralık 2020’de Peru’da görülmüştür. Haziran 2020’de WHO tarafından varyantla ilgili “gözlem altında” uyarısında bulunulmuştur.
Lambda varyantı, diğer varyantlara göre daha hızlı yayılıyor ve akciğere tutunma gücü de yüksek. Bu yüzden de öldürücülüğü fazla. Devamlı öksürük, yüksek ateş, koku ve tat alma duyunuzda kayıp varsa Lambda’nın gazabından sakınmalısınız.
Epsilon Varyantı (B.1.427, B.1.429)
İlk defa 2020 Mayıs ayında ABD’nin Kaliforniya eyaletinde gözlemlenmiştir. Şu an ise, 34 ülkeye yayılmış durumdadır.
Covid aşısı yaptıran bir insandan alınan plazma örneğinden tespit edilen sonuçlara göre; Epsilon’un etkisi, Covid’e göre 2 ila 3,5 oranında daha fazladır.
VPD Türünden Rahatsızlıklar
VPD (Vaccine Preventable Diseases) “aşıyla önlenebilir rahatsızlıklar” anlamına gelen tıbbi bir terimdir. Bu tabir, aşı ile önlenebilen grip türleri için kullanılıyor. Hafif şiddette atlatılan Covid varyantları için de bu ifade kullanılmış.
Yani, VPD varyantlarından aşı ile korunmak mümkün. Fakat yine de bir kez enfekte olunduğunda sağlık kurallarına yeterince uyulmadığı taktirde metabolizmayı sarsabiliyorlar.
Henüz varyantına rastlanamamış olan VOHC tipi varyantlar ise, şu an için felaket senaryosu niteliğinde. VOHC’ların türemesi ya da türememesi, tamamen dünya nüfusunun hassasiyetine bağlı. Yani, sağlık kurallarına uyulmadığı taktirde her an VOHC’lar da kapıya dayanabilir.
