‘Barocco’
Klasik müziğin yükseliş çağı olarak adlandırabileceğimiz Barok dönem, 1600-1750 yıları arasında yaşanmıştır. Barok tanımı İspanyolcada şekilsiz inci anlamına gelen “Barocco”dan gelir. Bu döneme ait en ilginç bilgi; klasik müziğin yaygınlaşması, halkın müzik sevgisinden çok zenginlerin özentiliği sayesinde olmuştur. Adeta bir gösteriş devri olarak tanımlayabileceğimiz bu dönem boyunca en çok kullanılan sözcük yüksek ihtimalle “ihtişam”dır. Çok büyük malikaneler, park boyutunda bahçeler ve bu malikanelerde çalışan hizmetçi orduları Barok dönemin en önemli özelliklerindendir.
Yaşam tarzına ve mimari yapıtlara yansıyan abartının müziğe de etkisi büyük olmuştur. Orgun altın çağını yaşadığı barok dönemde armoni tekniği büyük aşamalar kaydetmiştir. Kantat ve opera gibi sahne sanatları ilk defa bu dönemde ortaya çıkmış; senfonik orkestraları, konçertoların oluşumuyla ilgili ilk tohumlar bu dönemde atılmıştır. Ayrıca tarihe damgalarını vuran bestecilerin de yetiştiği çok renkli bir dönemdir.
İşte, tam da bu gösteriş yıllarında aşırı zengin bir iş insanının aklından geçen kendine özel besteler yapan, çalan söyleyen bir bestekara hamilik etme fikri yeni bir akıma öncülük etmiştir. Dönemin sosyetesinde bulunan bütün zenginler bu yeni düşünceden etkilenerek bestekar kiralamaya başlamıştır. Böylelikle müzisyenler, onlara “hamilik” eden zenginlerin sayesinde kısmen rahat içinde yaşamış ve bunun sonucunda oldukça verimli olmuşlardır.
Barok Müzik
Barok müzik, barok sanat etkileriyle oluşan, müzikte temel olarak kontrastların ele alınması ile meydana gelmiş, fonksiyonel tonalite kavramının en üst noktaya ulaştığı bir müzik akımıdır. Bu akım aynı zamanda müzik tarihinde çok önemli bir yer tutar.
Barok müziğin ilk eseri, bu akıma uygun bir biçimde İtalyan müzisyen Jacobo Peri tarafından bestelenen “Daphne” operası ile başlar ve Johann Sebastian Bach’ın ölümüne, yani 1750 yılına kadar sürer. Bu yaklaşık 150 yıllık bir zaman dilimini kapsar. Fakat barok müziğin etkisi daha uzun yıllar boyunca sürmüş ve diğer dönemlere ve müzik akımlarına ilham vermiştir.
Barok Müziğin Dönemleri
Barok müzik üç ana döneme ayrılır. 1600-1650 yılları arasında geçen dönem Erken Barok dönemdir. Claudio Monteverdi’nin operası ile başlayan bu dönemde ünlü sanatçı Don Carlo Gesualdo da önemli bir yer tutar. 1650-1700 yılları arasında Barok müzik için Gelişme (Yayılma) Dönemi yaşanmıştır. Bu dönemde Alessandro Scarlatti, Arcangelo Corelli ve Henry Purcell gibi sanatçılar ön plana çıkmıştır. Barok müziğin doruk noktasına çıktığı Olgun Barok Dönemine ise, sadece döneme değil yüzyıllara damgasını vuran Antonio Vivaldi, Georg Philipp Telemann, George Frideric Handel ve Johann Sebastian Bach gibi üstatlar damgasını vurmuştur.
Opera
Operayı geliştiren ve tüm dünyada tanınmasını sağlayan İtalyan besteci Claudio Monteverdi, viyolasıyla danslara eşlik edip madrigallerde şarkılar söylerken ilk operayı duyduğunda çok etkilenip, 1607’de Orfeo’yu bestelemiştir. Bu operanın büyük bir başarı kazanması ve saraylardan bu konuda yoğun talepler gelmesi üzerine, Monteverdi bu işe daha çok ağırlık vermiş ve böylece dramatik etkinin yüksek olduğu, orkestranın şarkılara eşlik ettiği operalar doğmuştur.
Orta çağ ve Rönesans’ta ses şiddeti hep aynı seviyede kullanılırken, Barok dönemde, müziksel ifadeyi güçlendirmek için kullanılan ses düzeyinin alçalıp yükselmesi keşfedilir ve işaretler eklenir. “Piyano – düşük ses” ve “forte – gür ses” terimleri ile eserlerde ses şiddetinin önemi ve katkısı görülmeye başlar.
Barok Müziğin Getirdiği Yenilikler ve Müzikte Süregelen Değişimler
Barok döneme ait bir başka yenilik de bu döneme kadarki müzikal yapıda bulunmayan ve eserin başka bir bölüme geçeceğini veya bittiğini belirten bir olgunun kullanılmasıdır. Eserlerde kapanışlar ve geçişler daha güçlendirilerek vurgulanmaya başlanır.
Kontrastlar üzerine kurulan Barok müzikte ritmik yapıda da büyük gelişmeler olur. Rönesans’tan Barok müziğe sıçrayan metne bağlı müzikal anlatım, konuşma dilindeki vurguların abartılmasına neden olur. Barok dönemde doğan opera ve kantatlar günümüzde de aynı kurala bağlı kalınarak abartılı bir dilde seslendirilirler.
Barok dönemle beraber çalgı müziği büyük ilerleme gösterir. Yalnız çalgılar için bestelenen yapıtlar çoğalır. Ses müziği ve çalgı müziğinin birleştirilmesi de Barok dönemde filizlenir. Eşlik görevi gören sürekli bas çalgıları ve insan sesi birleşir. Kontrast oluşturmak amacıyla eşlik çalgıları tekdüze hareket ederken, vokal hareketli ve süslü davranır. 16.yüzyılın sona ermesiyle birlikte İtalyan besteciler madrigal adını verdikleri, şiirler üzerine yazdıkları çok sesli müzikler üzerine yoğunlaşmaya başlamıştır.
Monteverdi’nin opera eserleri ve madrigalleri, Barok dönemin ilk zamanlarının zirve noktası olmuş ve daha sonra gelecek müziğe liderlik etmiştir. Dinsel bir tema üzerine kurulu dramatik eserler olan oratoryolar, kökünü Roma’dan almış ve Alman-İngiliz besteci George Frederic Handel sayesinde Avrupa’ya yayılmıştır.
