18 Mayıs 2009 tarihinde, 73 yaşındayken hayatını kaybeden Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği eski genel başkanı Prof. Dr. Türkan Saylan, Türkiye Cumhuriyeti’nde yetişen en önemli isimlerden biriydi.
Tıp doktoru, eğitimci, aktivist, yazar ve akademisyen olarak yaşama pek çok yönden değer katan Saylan’ın başarılarla dolu öyküsünü ve eserlerini 10 maddeye sığdırmaya çalıştık:
13 Aralık 1935 tarihinde, İstanbul’da dünyaya gelen Türkan Saylan, Türkiyeli bir baba ile İsviçreli bir annenin beş çocuğundan en büyüğüydü.
Saylan’ın babası Fasih Galip Bey, Cumhuriyet tarihinin ilk müteahhitleri arasında yer alıyordu.
1953 yılında Kandilli Lisesi’ni ve 1963 yılında, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni başarıyla tamamlayan Saylan, 1972’de doçent ve 1977’de profesör oldu.
İhtisasını deri ve zührevi hastalıklar üzerine tamamlayan Saylan, 1968’de İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı’nda Başasistan olarak çalışmaya başladı.
1971 yılında, İngiliz Kültür Heyeti bursuyla İngiltere’de öğrenim gördü. 1974 yılında Fransa’da ve 1976’da yine İngiltere’de kısa süreli çalışmalar yaptı.
Türkan Saylan, hem Türkiye hem de dünya için, lepra adıyla da bilinen cüzzam hastalığının parmakla gösterilen savaşçılarından biriydi.
1976 yılında hastalık hakkında çalışmaya başlayan Saylan, aynı yıl Cüzzamla Savaş Derneği’ni kurdu. Türkan Saylan, Uluslararası Lepra Örgütü’nün de kurucu üyelerinden biriydi.
Hayatının son günlerine kadar Dünya Sağlık Örgütü için bu alanda danışmanlık yapan Saylan, kariyerinin 21 yılında, gönüllü olarak İstanbul Lepra Hastanesi’nde başhekimlik yaptı.
Cüzzamla ilgili çalışmalarıyla, 1986 yılında Hindistan’da Uluslararası Gandhi Ödülü alan Saylan’ın tek başarısı bu değildi.
1989’da Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’ni kuran ve Haydi Kızlar Okula projesiyle ses getiren Saylan, aynı zamanda 1990’da faaliyete başlayan Öğretim Üyeleri Derneği’nin ve Kandilli Kız Lisesi Kültür ve Eğitim Vakfı’nın ilk temsilcilerindendi.
Türkiye Çağdaş Yaşamı Destekleme Vakfı (TÜRKÇAĞ) gibi çok sayıda kuruluşun temelinde imzası olan Saylan, Türk Tabipler Birliği’nin de üyesiydi.
Saylan’ın Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği bünyesinde yüreklere dokunan en önemli çalışmalarından biri, kuşkusuz Kardelenler Projesi’ydi. Proje kapsamında 2000 yılından itibaren 100 binin üzerinde kız öğrenciye burs verildi.
Okuma kararlılığı gösteren, ancak ailesinin maddi imkanları yeterli olmayan öğrencilere destek veren proje için Sezen Aksu Kardelenler isminde bir albüm hazırladı. Ünlü yazar Ayşe Kulin ise, aynı isimli kitabıyla projeye destek verdi.
Saylan, Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanı olduğu dönemde, Sosyal Hizmetler Danışma Kurulu Üyesi ve Ahmet Necdet Sezer cumhurbaşkanlığı döneminde YÖK üyesi olarak çeşitli kamu kurumlarında da görev yaptı.
Saylan’ın geçmişteki görevleri arasında, Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulu üyeliği ve İstanbul İl İnsan Hakları Kurulu üyeliği de vardır.
Başarılı profesör, hayatının son günlerinde Ergenekon Davası kapsamında ifade vermiştir. Nisan 2009’da oturduğu evde ve kurucu başkanı olduğu Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nde aramalar yapılan, bilgisayar ve belgelerine el konulan Saylan’ın sağlık durumu Mayıs 2009 tarihinden sonra daha da ağırlaşmıştır.
3 Mayıs 2009 tarihinde, tekerlekli sandalye ile katıldığı ÇYDD 20. Yıl Kutlamaları ise Saylan’ın halkla buluştuğu son tarih olmuştur.
Türkan Saylan’a bugüne kadar verilen ödüllere örnek olarak; 1990 yılında aldığı Ülkemizde Yılın Kadını ödülü, 1996 İstanbul Üniversitesi Atatürk İlke ve Devrimleri Ödülü, 2004 Yıldız Teknik Üniversitesi Üstün Hizmet Ödülü ve 2009 Vehbi Koç Ödülü sayılabilir.
İş kadını, akademisyen, doktor ve aktivist olarak hem sağlık hem de toplumsal alanlarda birçok başarıya imza atan Saylan’ın tüm ödüllerini saymak mümkün değil.
Saylan’ın ismi, 2010 yılından itibaren ÇYDD tarafından verilen bilim ve sanat ödüllerini de onurlandırmaktadır.
Türkan Saylan Kitapları
- Çağdaşlaşma Yolunda
- Güneş Umuttan Şimdi Doğar
- 100 Soruda Sivil Toplum
- Hekim Olmak
- Hekimler için Deri ve Zührevi Hastalıklar El Kitabı
- At Kız
- Geçmişten Geleceğe Radyo Cumhuriyet’te Çağdaş İnsan Söyleşileri
- Son Nefeste Son Savunma
- Yer Gök Dört Duvar
- Cumhuriyet’in Bireyi Olmak
- Hayvanlar ve Çocuklar
Tıp ve siyaset dünyasına da, 50’si yabancı dergilerde yayımlanmış çalışmalar olmak üzere, 440 yayın bırakan Türkan Saylan’ı daha yakından tanımak için Ayşe Kulin’in yazmış olduğu Tek ve Tek Başına: Türkan isimli romanı okuyabilirsiniz.
Ayrıca kitaptan uyarlanan dizi ve sinema filmini de izleyebilirsiniz.
