Dünya klasikleri dendiğinde akla ilk gelen yazarlardan biri olan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, 11 Kasım 1821’de Moskova’da doğdu.
Doktor olan alkolik babasının ve hastalıklı annenisinin yanında zor bir çocukluk geçirdi. Genç yaşta önce annesini, sonra babasını kaybetti. Epilepsi hastalığı bu dönemde ortaya çıktı. Annesini kaybettikten sonra ağabeyinin yanında mühendislik okuluna başladı.
Okul bittikten sonra edebiyata yöneldi. İlk romanı olan İnsancıklar’ı, ünlü edebiyat eleştirmeni Vissarion Belinski’ye gönderdi.
İnsancıklar, yeni bir yazara göre -teknik aksaklık gibi sorunlar olmasına rağmen- büyük ilgi gördü. İlk eserinden sonra yazdığı kitaplar istediği ilgiyi görmeyince politikaya yöneldi.
1849’da devlet aleyhinde bir komploya karıştığı iddiasıyla tutuklandı. Ölüm cezasına çarptırıldı. 8 ay hapis yattı. İdam edileceği sırada af kararı ile kurşuna dizilmekten kurtuldu. Cezası dört yıl kürek ve altı yıl hapis cezasına çevrildi. Sibirya’ya sürüldü. Serbest kaldıktan sonra askerlik görevine başladı.
Dul Mariya Dmitriyevna İsayeva ile, ona acıdığı için evlendi. 1859’da Petersburg’a döndü. Burada, Ölüler Evinde Yalnız adlı eserini yazdı. Kitaptan Çar II. Aleksandr bile etkiledi.
Yapıtları ses getirmesine rağmen, hayatını sürdürmekte yine de zorluk çekmeye devam etti. Sürgün döneminde peşini bırakmayan hastalıklar yine tekrarlamaya başladı. Buna rağmen en ünlü eserleri olan Karamazov Kardeşler’i, Ecinniler’i ve Suç ve Ceza’yı bu dönemde yazdı.
Zaman zaman yazı yazarken tutulduğu nöbet, yarattığı bütün karakterleri ve olayları unutturdu. 1881’de evinde kanama sonucu hayata gözlerini kapattı. Cenazesine 30 bin kişi katıldı.
ESERLERİ
ROMAN:
- İnsancıklar (1846)
- Öteki (1846, 1978)
- Ev Sahibesi (1951, 1970)
- Beyaz Geceler (1934, 1983)
- Bir Yufka Yürekli (1957, 1985)
- Netoçka Neznanova (1937, 1964)
- Stepançikovo Köyü (1948, 1973)
- Ölü Bir Evden Hatıralar (1946, 1969)
- Ezilenler (1957, 1982)
- Yeraltından Notlar (1973, 1985)
- Suç ve Ceza (1945, 1984)
- Kumarbaz (1941, 1986)
- Budala (1941, 1985)
- Ebedi Koca (1955, 1984)
- Ecinniler (1960, 1984)
- Delikanlı (1946, 1985)
- Karamozov Kardeşler (1940, 1984)
UZUN ÖYKÜ
- Amcamın Rüyası (1868, 1973)
GÜNLÜK
- Bir Yazarın Günlüğü (1975)
KONUŞMA
- Batı Çıkmazı: Puşkin Üzerine Konuşma (1975)
İNSANCIKLAR
İlk Rus toplumsal romanı sayılır. Diğer eserlerinde olduğu gibi ana teması ‘acıma’dır. Yaşlı bir katibin küçük bir kıza olan aşkını ve bu kıza karşı gösterdiği saygınlık çabalarını konu alır. Dostoyevski’nin ilk yapıtı olmasına rağmen en önemli romanlarından biri.
SUÇ VE CEZA
Dostoyevski’nin sürgün dönüşü yazdığı eserlerden biridir. Olgunluk döneminin ilk büyük romanıdır.
Suç ve Ceza, parası için bir tefeciyi öldürme planı tasarlayan Petersburg’daki fakir bir öğrenci olan Rodion Raskolnikov’un manevi ıstırabını ve ahlaki ikilemlerini anlatıyor.
KUMARBAZ
Dostoyevski, yaşadıklarından esinle yazdığı bu eserini 25 günde tamamlamıştır. Gençlik yıllarındaki kumar bağımlılığını en salt haliyle okuyucuya aktarmaya çalışmıştır.
KARAMAZOV KARDEŞLER
En başarılı eseri olduğu düşünülen bu romanını 2 yılda tamamlamıştır. Kaleme aldığı son eserdir.
EZİLENLER
Dostoyevski, bu romanında da, diğer romanlarında olduğu gibi, ruh çözümlemelerine yer vererek okurun karakterlerin psikolojisine bürünmesini sağlar.
