Edebiyata ve felsefeye olan yoğun ilgisiyle tanınan bir kimyager, mühendis, sanayici ve mucit; bir hayalperest ve idealist: Alfred Nobel.
Yaşamını ve tüm varlığını barışa ve insanlığa adamış olan Alfred Bernhard Nobel, aynı zamanda, en büyük pişmanlıklarından biri olarak nitelendirdiği dinamitin mucididir.
1833 yılında, Stockholm’de doğan Nobel, vatan sevgisine rağmen San Remo’da (İtalya) beyin kanaması sonucu 63 yaşında hayatını kaybetmiştir.
Fen bilimlerindeki başarısının yanı sıra edebiyata olan ilgisiyle dikkat çeken Nobel, akıcı bir şekilde İsveççe, Rusça, Fransızca, İngilizce ve Almanca konuşabiliyordu.
Çalışmalarına ilk olarak babasının laboratuvarında başlayan Nobel’in, askeri önem taşıyan tek buluşu dumansız baruttur.
Kimya mühendisliği eğitimi gördüğü iki yıllık dönemde İsveç, Almanya, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Nobel, Paris’te ünlü kimyager T.J. Pelouze’nin laboratuvarında çalışmış ve burada nitrogliserinin kaşifi, ünlü kimyager Ascanio Sobrero ile tanışmıştır.
Baruttan daha güçlü olmasına rağmen basınç ve sıcaklığın etkisiyle kolayca patlayan nitrogliserinin pratik kullanıma uygun olmadığını düşünen Alfred Nobel, 1852’de ailesinin yaşadığı St. Petersburg’a dönmüş ve çalışmalarına burada devam etmiştir.
Kırım Savaşı’nın ardından Rus Ordusunun silah siparişi vermemesi üzerine iflas eden babası ve kardeşi Emil ile Stockholm’e geri dönen Nobel, nitrogliserinle ilgili çalışmalarına burada devam etmiştir.
1964 yılında çalışmaları sırasında yaşanan patlamada kardeşi Emil’le birlikte dört kişi daha hayatını kaybetmiş ve bunun üzerine Stockholm’de çalışma yapması yasaklanmıştır.
Yaşanan bu acı verici olaya rağmen aynı yıl dinamit barutunu keşfetmiştir.
Araştırmalarına, Malaren Gölü civarında bir mavnada devam eden Nobel, 1877 yılında Balistit adını verdiği yeni bir barut tasarlamış ve 1879 yılında dumansız barut ismini taşıyan itici barutu keşfetmiştir.
Bilimsel çalışmalarını endüstri alanında da uygulayan Alfred Nobel, 20’den fazla ülkede 80’i aşkın şirket kurmuştur.
Vasiyetinde, mirasının her yıl insanlığa hizmette bulunan insanlara sunulmasını istemiştir. 1900 yılında İsveç hükümeti Nobel Vakfı’nı kurup Nobel’in vasiyetini yerine getirmeye başlayana kadar vasiyeti büyük tartışmalar yaratmıştır.
Alfred Bernhard Nobel’in Vasiyetnamesi
Ardımda bıraktığım gayrimenkulümün ve servetimin tamamı aşağıdaki şekilde dağıtılacak:
Kapital emniyeti bir şekilde bir fonda toplanmalıdır. Bu fonunun faizi her yıl insanlık için en büyük katkıda bulunmuş kişilere dağıtılmalıdır. Bu faiz, 5 ana bölüme ayrılmalı ve aşağıdaki şekilde tevzi edilmelidir:
Bir bölüm, FİZİK sahasında en büyük keşfi yapan fizikçiye verilmelidir.
Bir bölüm, KİMYA sahasında en büyük keşfi yapan kimyacı verilmelidir.
Bir bölüm, FİZYOLOJİ ya da TIP sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir.
Bir bölüm, EDEBİYAT sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir.
Bir bölüm, milletlerarası BARIŞ ve KARDEŞLİK için en büyük çalışmayı yapan fizikçiye verilmelidir.
Fizik ve kimya konusundaki keşifler İsveç Bilim Konseyince değerlendirilmelidir. Tıp konusundaki çalışmalar Stockholm’deki Caroline Enstitüsü tarafından değerlendirilmelidir. Edebiyat ve barış konusundaki mükafatlar Norveç Parlamentosu tarafından seçilen beş kişilik bir heyet tarafından değerlendirilmelidir. En büyük ve en kesin arzum, mükafatlar adaylara dağıtılırken kesinlikle milliyet ayrımı yapılmamasıdır. En mühim mükafatı alacak şahıs bir İskandinavyalı da olabilir, olmayabilir de.
27 Kasım 1895, Paris
Nobel Ödülleri
Alfred Nobel’in vasiyeti doğrultusunda İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Caroline Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından kişi ve kuruluşlara fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp/fizyoloji alanlarındaki başarılarından dolayı verilen ödüllerdir. Her yıl, Alfred Nobel’in ölüm günü olan 10 Aralık’ta düzenlenen bir törenle verilir. Ödül bir madalya, bir diploma ve para ödülünü içerir.
İlk kez 1901 yılında verilmiştir.
1968 yılından itibaren, Sveriges Riksbank ile İsveç Merkez Bankasının ülke ekonomisine yaptığı katkılarından ötürü Ekonomi alanında da ödül verilmeye başlanmıştır.
Sentetik bir element olan Nobelyum ise Alfred Nobel’in anısına bu isim verilmiştir.
‘İki büyük askeri birliğin, birbirlerini bir saniye içinde yok edebileceklerini gördükleri gün, umuyorum ki, uygar milletler, savaştan vazgeçecekler ve silahlarını bırakacaklardır.’
Alfred Bernhard Nobel
