Gündelik hayatta pek çoğumuzun karşılaştığı bazı durumların psikoloji literatüründe bir karşılığı bulunuyor. İşte, bunlardan en sık rastlananları;
Bukalemun Etkisi
Farkında olmadan başkalarının davranışlarını, mimiklerini, hareketlerini taklit etmektir.
Yürüteç Etkisi
Yürüteç Etkisi, hareket halinde olmayan bir yürüyen merdiveni çıkmaya başlarken hissettiğimiz dengesizliği ifade eder. Anlık olarak denge kaybı yaşadığımız bu durumu herkes yaşamıştır.
Barnum Etkisi
Özellikle fallarda ve astrolojik yorumlarda karşılaşılan bu durum, bireylerin, kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluğa uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerine yüksek puan verme eğilimlerini anlatan bir gözlemdir.
Cross Race Etkisi
Irklar arası etki, kişinin kendi ırk grubuna ait yüzleri daha kolay tanıma eğilimidir. Tam anlaşılması açısından, bizimAsyalıları ya da Siyahileri birbirine benzetme durumumuzdur.
Dunning-Kruger Etkisi
Belli bir konuda beceriksiz veya bilgisiz insanlarda görülen, “hayali (sanrılı) üstünlük hissi”ne verilen isimdir. Bu kişilerde, tipik olarak, beceriksiz/bilgisiz oldukları konulardaki becerileri/bilgileri sorulduğunda, gerçekte olandan çok daha yüksek olduğunu iddia ettikleri görülür. Yani bu kişiler, cehaletlerinden ötürü sahip oldukları cesaret nedeniyle, kendilerini aslında bilgisiz oldukları bir konunun uzmanı ilan edebilirler.
Kapı Eşiği Etkisi
Evde herhangi bir yere bir şey almak ya da yapmak için yönelirsiniz, ama oraya gittiğinizde aklınızdakini unuttuğunuzolur. İşte, psikoloji literatüründe bunun ismi, Kapı Eşiği Etkisi.
Kapı Eşiği Etkisi, hem fiziksel hem de zihinsel ortamı değiştirdiğimizde, başka bir odaya geçip başka şeyleri gördüğümüzde meydana gelir. Bunun nedeni, başka bir mekansal gerçekliğe geçtiğimizde, beynimizin çevreye uyum ve düşünme sürecini yeniden kalibre edebilmesi için zamana ihtiyacı olmasıdır. Bu da geçici bir hafıza kaybına neden olur.
Kuleshov Etkisi
Bu etki, bir gözlemleyici birbiriyle alakasız iki şey gördüğünde ve bilinçsizce onları bağdaştırdığında ortaya çıkar. Bu etki sadece görüntü yönetmenleri tarafından değil, belirli ürünlerle belirli karakterleri eşleştirmenizi sağlamaya çalışan pazarlamacılar tarafından da kullanılır.
Pygmalion Etkisi
Pygmalion, Rosenthal ya da Beklenti Etkisi, yüksek beklentilerin belirli bir alanda daha iyi bir performansa yol açtığına inanılan psikolojik bir olgudur. Bu etki ismini, kendi yaptığı heykele aşık olan heykeltıraş Pygmalion’dan ve psikolog Robert Rosenthal’dan almıştır.
Zeigarnik Etkisi
Zeigarnik Etkisi, tamamlanmamış, bölünmüş ya da yarım kalmış görevlerin veya yaşananların, tamamlananlara göre daha kolay bir şekilde hatırlanmasını ifade eden psikolojik bir fenomendir. Yani sürekli bir şeyleri yarım bıraktığınızı düşünüyorsanız, bunun nedeni beyninizin tamamlanmamış işleri hatırlamak konusunda daha seçici olması olabilir!
Donma Etkisi
Gündelik yaşamda sıklıkla karşılaştığımız bir diğer psikolojik durum olan donma etkisi, insanların, onlara kendi kararları gibi görünen şeylere katılma ve bu karara uygun davranma eğilimi gösterdikleri varsayımına dayanır.
Örneğin; akşam dışarda eğlenmek için pek çok seçeneğe sahip olan bir aile, içlerinden birinin X konserine bedava bileti olduğu için öncelikli seçeneklerinden vazgeçebilir. Benzer bir şekilde, küçük bir avans ödenerek yapılan rezervasyonlardan daha sonra vazgeçilememesi ya da yağmurlu bir günde evine dönmek için otobüs, dolmuş veya taksi arayan birinin, otobüs durağında 15 dakika bekledikten sonra, ‘bu kadar bekledim, artık otobüs gelmek üzeredir’ diye düşünerek durak önünden geçen bir taksiye binmemesi, donma etkisiyle açıklanabilir.
