Alan Turing ya da tam ismiyle, Alan Mathison Turing, 23 Haziran 1912 ile 7 Haziran 1954 yılları arasında yaşadı.
Henüz 41 yaşındayken hayata veda eden Turing, bir matematikçi, kriptolog ve bugünkü değerlendirmeyle, bilgisayar bilimciydi.
Bilgisayar biliminin kurucularından biri kabul edilen Alan Turing, Turing Testi ile Turing Makinelerinin mucidi; yapay zekanın fikir babası ve Turing Ödüllerinin isim babasıdır.
6 yaşında başladığı öğrenim hayatına 14 yaşında Sherborne Okulu’nda devam eden Turing, matematiğe yönelme kararını bu okulda almıştır.
Sherborne’nin öğrenim programında ağırlıklı olan klasik eski Yunanca ve Latince derslerine ilgili olmaması, Turing’in Cambridge Trinity College’den burs kazanmasını engellemiştir. Bu yüzden, ikinci tercihi olan Cambridge Kings College’de öğrenimini sürdürmüştür.
1935 yılında, Merkezi Limit Teoremi üzerine yazdığı bir tez sonucunda, 1934’te mezun olduğu Kings College’ye akademi üyesi seçilmiştir.
Turing’in 1936 yılında yayımlanan Hesaplanabilir Sayılar: Karar Verme Probleminin Bir Uygulaması makalesi, bugün hesaplama (computation) olarak isimlendirdiğimiz olgunun tanımını yapmıştır.
Turing makalesinde, o yıllarda insanlar tarafından yapılan hesaplama işlemlerinin birkaç mekanik veya elektronik adımla makineler tarafından yapılabileceğini de öngörmüştür.
Bu çalışmanın bugünkü sonucu, ‘computer’ kelimesinin artık bir meslek değil, makine ismi olmasıdır.
Hesaplanabilir Sayılar, modern bilgisayar biliminin temellerini atan çalışma olarak da anılmaktadır.
Turing, Hesaplanabilir Sayılar makalesinin ardından, çalışmalarını sürdürmek için başvurduğu Princeton Üniversitesi’nden kabul almıştır.
Princeton’da soyut matematik ve kriptoloji üzerine çalışmalar yapan Alan Turing, 1938’de tezini tamamlayıp Felsefe Doktoru unvanını aldıktan sonra ABD’de kalmayı tercih etmemiş ülkesi İngiltere’ye dönmüştür.
İngiltere’deki akademik hayatına geri dönen Turing, II. Dünya Savaşı sırasında Hükümet Kod ve Şifre Okulu ismini taşıyan İngiliz şifre-kod kırma organizasyonunda da yarı zamanlı olarak çalışmaya başlamıştır.
1939 yılında, Birleşik Krallık’ın Almanya’ya savaş ilan etmesi üzerineyse, Bletchley Park’ta Hut-8’e katılmıştır.
Burada, enigmayı kırmak için Banburismus ismini taşıyan Bayes tipi istatistik tekniğini keşfetmiş ve Bombe ismini verdiği elektromekanik bir makine tasarlamıştır.
Turing, savaş boyunca birden fazla ekiple, çeşitli şifre kırıcı makineler ve teknikler üzerine çalışmıştır.
1945 yılında, savaş sırasındaki hizmetleri sebebiyle Order of the British Empire (OBE – Şövalyelik Nişanı) ile ödüllendirilen Turing’in çalışmaları, yıllarca devlet sırrı olarak saklanmıştır.
Bilgisayar ve Alan Turing
Bilgisayarın temellerinin 19. yüzyılda Charles Babbage tarafından atıldığını biliyoruz. Babbage ve ekibinin basit analitik hesaplamalar yapabilen makineleri, bugün kullandığımız dijital hesap makinelerinin atası sayılıyor. 1944 yılında üretilen ilk bilgisayar ise, Mark 1 oldu. 1946 yılında, ilk tam amaçlı ve programlanabilir bilgisayar ENIAC üretildi. ENIAC’ı, 1951 yılında, UNIVAC takip etti.
ENIAC’a kadar üretilen makineler, Turing’in hayalindekilerinin yanında oldukça basit kalmış ve Turing’in de içinde bulunduğu bilim insanlarının öngörüleri sonucunda bugünkü bilgisayarların temelleri atılmıştır.
1945 ile 1947 yılları arasında Ulusal Fizik Laboratuvarı’nda otomatik bilgisayar motoru tasarımında çalışan Alan Turing, 1946 yılının ilk aylarında, ilk program hafızalı bilgisayarın detaylı tasarımını anlattığı makalesini yayımladı. Uygulanabilir bir tasarım olmasına rağmen bu proje desteklenmedi.
Turing, 1947’nin sonlarında, özgürce çalışabilmek için Cambridge’ye geri döndü. Ertelenen projesi, onun yokluğunda pilot olarak yapıldı ve 1950 yılında hayata geçirildi.
1948 yılında, Manchester Üniversitesi Matematik Bölümü’ne Okutman olarak tayin edilen Turing ise, 1949’da üniversitenin bilgisayar laboratuvarında vekil yönetici oldu ve Mark 1 yazılımı üzerinde çalıştı.
Kısaca Turing Testi ve Turing Makineleri
1950’de Bilgisayar Mekanizması ve Zeka isimli makalesinde yapay zeka fikrini ortaya atan Turing, bugün Turing Testi olarak bilinen, bir makineye zeki diyebilme standardını saptama deneyinden bahsetti.
Turing’e göre; diyalog içinde, soru soran kişiyi insan olduğuna inandırabilirse, bir bilgisayar için düşünmek söz konusu olabilirdi.
Alan Turing, Manchester Üniversitesi’nde çalıştığı dönemde, Turing Makineleri adını verdiği algoritma tanımıyla, modern bilgisayarların kavramsal temellerini de atmış oldu.
Eğer bir algoritma ile temsil edilebiliyorsa, her tür matematiksel problem bu türde bir makine kullanılarak çözülebilir.
1951 yılında Kraliyet Cemiyeti’ne akademi üyesi olarak seçilen Turing’in tamamlanmamış çalışmalarından biri, matematiksel biyoloji alanında, özellikle de morfogenez üzerineydi.
Gelişim biyolojisinde en önemli matematiksel modellerden biri olan Reaksiyon-Difüzyon Modeli, Turing tarafından Morfogenezin Kimyasal Temelleri isimli makalesinde formüle edilmiştir.
Ayrıca, Alan Turing, bu tür bir çalışmada bilgisayar kullanan ilk kişi olmuştur.
Yargılanması ve Ölümü
Turing’in yaşadığı dönemde, Birleşik Krallık’ta eşcinsellik yasadışıydı ve cezai yaptırımları vardı.
Turing, 1952 yılında Alan Murray ile tanıştı. Bir süre sonra Murray ve arkadaşı Turing’in evini soymaya gitti. Turing, durumu polise bildirdi ve hırsızlar yakalandı. Murray, sorgulama sırasında Turing ile olan ilişkisini itiraf etti. Turing, Murray’ın ifadesini yalanlamadı.
Mahkeme Turing’e, hapis ya da kimyasal hadım edilme seçenekleri sundu. Turing, çalışmalarına devam edebilmek için hadım edilmeyi seçti.
Suçlu bulunmasının ardından devletin gizli işleriyle ilgili güvenilirliği ortadan kaldırıldı ve devam eden görevleri sonlandırıldı.
8 Haziran 1954 günü, temizlikçisi tarafından evinde ölü bulundu.
Yatağının kenarında bulunan ısırılmış siyanürlü elmayı yiyerek intihar ettiği sonucuna varıldı.
Fakat elma, siyanür zehri testine tabi tutulmadı ya da ölüm sebebinin anlaşılması için otopsi yapılmadı.
Bu yüzden, Turing’in ölümünün bir komplo olabileceği de düşünülmektedir.
BONUS I
- 1966 yılından itibaren, her yıl Bilgisayar Mekanizmaları Birliği tarafından, bilgisayar dünyasının Nobel’i olarak görülen Turing Ödülleri verilmektedir.
- Londra’daki doğum yerine ve yaşadığı evlere, İngiltere’de önemli tarihsel kişilerin orada yaşadıklarına işaret eden mavi plakalar koyulmuştur.
- Turing’in, Manchester’dan Guildford’a ve Beltchley Park’a kadar İngiltere’nin pek çok yerinde heykelleri bulunmaktadır.
- Dünyanın dört bir yanında, özellikle üniversitelerde Turing’in anısını yaşatmak amacıyla pek çok etkinlik düzenlenmekte ve kampüslerde amfilere, meydanlara, salonlara, laboratuvarlara ismi verilmektedir.
- Doğumunun 100. yılı anısına 2012 yılı, Alan Turing Yılı ilan edilmiştir.
- 24 Aralık 2013’te Kraliçe II. Elizabeth, Alan Turing’e Kraliyet Affı bahşetmiş ve eşsiz başarılarını onurlandırmıştır.
BONUS II
Alan Turing ve Apple
Kimi kaynaklarda Apple logosunun Turing’e bir gönderme olduğu yazsa da logonun tasarımcısı Rob Janoff, logonun İncil’le, Newton’la ya da Turing’le bir ilgisi olmadığını; elmadan alınan ısırık fikrinin Fransız sanatçı Jacques Moury-Beauchamps tarafından tavsiye edildiğini açıklamıştır.
Logoda, İngilizcede ‘bayt’ olarak okunan ve ısırık anlamına gelen ‘bite’ ile yine ‘bayt’ olarak okunan ‘byte’ bilgisayar terimi arasındaki benzerlik kullanılmıştır.
