‘Capoeira benim için bir yaşam yolu. Atalarına ve böylelikle kendi kimliğine ulaşabildiğin bir yol.’
Mestre Moraes
Capoeira, 16. yüzyılda Afrika’dan Güney Amerika kıtasına getirilen kölelerin yarattığı bir dövüş, savunma ve savaş sanatıdır.
Capoeira, yalnızca bir dövüş sanatı olarak değerlendirilemez. Aynı zamanda kültürel kimliğin bir parçası ve müzik içeren bir spordur.
Capoeira, Brezilya Portekizcesinde, büyük ormanlarda küçük ağaçsız alanlar anlamına gelir. Ve yaratıcıları tarafından ‘özgürlüğe giden yol’u ifade eder.
Capoeira Stilleri ve Oyunları
Yavaş ritimle yere yakın oynanan ve geleneksel stil olduğu kabul edilen Angola; Mestre Bimba tarafından yaratılan, canlı bir ritimle, ayakta oynanan ve akrobasinin yoğun olduğu Regional ve Angola ile Regional stilini birleştiren ve modern capoeira olarak da bilinen Senzala olmak üzere üç stili vardır.
Bu temel stillerin yanı sıra Berimbau ritimlerine uygun olarak oynanan Banguela, Iuna ve Muidinho gibi oyunlar da bulunur.
Tüm stillerde kuralların, oyunun anlamının ve amacının capoeiristalar tarafından bilinmesi, uygulanmasından daha önemlidir.
Capoeira, katı formlara sahip değildir. Diğer dövüş sanatlarından daha esnek bir yapısı vardır ve estetik bir görüntüye sahiptir.
Felsefesi, kuralları, orkestrası, enstrümanları, ritimleri, şarkıları ve oyunlarıyla bir bütün olan Capoeira’da gelenekler ve geleneksel kurallar çok önemlidir.
Capoeirista olmak isteyen biri, öncelikle capoeira kültürünü, felsefesini ve kurallarını öğrenmek için bir eğitime başlar.
Capoeira’da esneklik, dayanıklılık, kurnazlık ve hız, kaba kuvvetin yerini alır. Modern capoeira’da silahlar kullanılmasa da geçmişte dövüşçüler tarafından bıçaklar kullanılırdı.
Capoeira Terimleri
Roda (Çember): İnsanlardan oluşan bir çember ya da yarım daire içerisinde iki kişinin belirli ritim ve stillerde oyun (Jogo) oynamasını ifade eder. Roda’nın ve Jogo’nun törensel kuralları vardır. Bir Roda, Mestre tarafından yönetilir ve Roda’nın başında orkestra bulunur. Roda yalnızca dövüşü ifade etmez, aynı zamanda capoeiranın kültürel ve tarihsel kökenlerini de anlatır.
Jogo de Capoeira (Oyun): İki capoeirista tarafından Roda’nın merkezinde, müzik eşliğinde saldırı ve savunma kavramları temel alınarak oynanır. Jogo’da rakipler birbirlerine hem zihinsel hem de fiziksel olarak üstünlük sağlamaya çalışır. Rakipler genellikle birbirlerine fiziksel olarak zarar vermezler. Jogo, dışarıdan izlendiğinde basit bir dans olarak görünür.
Ritüeller: Jogo başlamadan önce capoeiristalar Roda’da bir araya gelir. Roda’nın capoeirada özel bir anlamı vardır. Tüm katılımcılar Roda’ya dahil olarak oyunun enerjisini ritim ve şarkılarla yaratır ve beslerler.
Ginga: Temel capoeira adımıdır. Denge kurmaya yardımcı olur. Odaklanılmış, sürekliliğini koruyan, devamlı bir harekettir.
Batizado (Vaftiz): Capoeira öğrencilerinin okula resmi olarak kabul edildiği ve ilk corda/cordolarını aldıkları seremonidir. Bir festival olan Batizado’da yeni öğrenciler kemerlerini alırken eski öğrencilerde de seviye değişimleri gerçekleşir.
Capoeira’da Enstrümanlar
Capoeira müziğini yapan müzisyenler Bataria olarak isimlendirilirler. Bir Bataria’da bulunan enstrümanlar şu şekilde sıralanabilir;
Agogo: Bir sopa aracılığıyla çalınan temel ritim aletidir.
Atabaque: Bir çeşit vurmalı çalgıdır. Genel ritmi sağlamak için kullanılır.
Berimbau: Capoeira’da kullanılan en önemli müzik aletidir. Verga, Cabaça, Caxixi, Arami, Dobrao ve Baqueta (baget) Berimbau’nun parçalarıdır.
Pandeiro: Zilleri daha büyük ve içe dönük pozisyonda olan tefe benzer vurmalı bir çalgıdır.
Capoeira’da Seviyeler
Contra Mestre, Mestrando: Mestrenin bir alt seviyesidir.
Capoeirista: Capoeira yapan kişi.
Carda/Cordao: Capoeiristaların seviyesini gösteren kemer sistemidir. Carda, genellikle kirli beyaz renkteki kemerlerin Mestre tarafından seviyeleri gösterecek renklerde boyanmasıyla; Cordao ise, farklı renklerdeki iplerin örülmesiyle hazırlanır.
Her okulun kemerleri renklendirme yöntemi farklı olabilir. Bir sistemde Brezilya bayrağının renkleri kullanılırken diğer sistemde kırmızı, mor, turuncu ve sarı gibi farklı seviyeleri belirten renkler kullanılır. Okullarda renklerin karşılığındaki seviye de değişiklik gösterebilir.
Formado/Formada: Bazı okullarda ilk eğitmenlik seviyesi, bazılarında Graduado/Graduada olana kadar süren öğrencilik seviyesidir.
Graguado/Graduada ise ilk eğitmenlik seviyesi ya da asistan eğitmenlik olarak tanımlanabilir. Batizadoya katılmış olan öğrenciler için kullanılır.
Estagiero: Graduado(a) öncesindeki geçiş süreci, stajyerlik.
Instrutor(a): Graduad0(a) sonrasındaki eğitmen seviyesidir.
Mestre: Capoeira’da ulaşılabilecek en üst seviyedir. Mestre’nin bir üst seviyesi ise Grand Mestre’dir.
Monitoro(a): Eğitimini tamamlamış öğrencinin seviyesidir. Asistan olarak ders verebilirler.
Professor(a): Contra Mestre’den önceki eğitmen seviyesidir.
